W ostatnich latach chyba każdy, nawet nie wychodząc z domu, mógł dowiedzieć się np. z internetu, że są sytuacje, w których przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości działają nieprawidłowo. Obawiamy się, że taki negatywny przekaz medialny nie poprawi funkcjonowania naszego systemu prawnego. W gąszczu wiadomości nie przebija się za to przekaz promujący alternatywne rozwiązywanie sporów. Nie spotkamy informacji, że np. Jan Kowalski skorzystał z mediacji i pogodził się z sąsiadem i po wielopokoleniowych sporach zaczęli współpracować, czego efektem jest wybudowanie wyciągów orczykowych, dzięki którym przybyło turystów.

Szkoda, bo promowałoby to kulturę dialogu jako szansę na sukces konkretnych osób, ale i ich otoczenia. Promocja rozwiązań, które zmniejszałyby przestrzeń agresji na rzecz współpracy i wzajemnego szacunku, doprowadziłaby m.in. do szybszego rozstrzygania postępowań sądowych chociażby ze względu na mniejszą ilość sporów zawisłych przed sądami.

Samorząd zawodowy radców prawnych podejmuje od wielu lat wysiłki, by popularyzować w społeczeństwie różne działania, m.in. w mediacji.

Sieć ośrodków

Inicjatywą (promowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości) służącą zmniejszeniu przestrzeni frustracji jest Międzynarodowy Tydzień Mediacji – w tym roku od 16 do 20 października. Ten czas ma owocować wieloma wydarzeniami związanymi z mediacjami.

Spektakularnym wydarzeniem jest zawiązanie 16 października w Warszawie w siedzibie Krajowej Izby Radców Prawnych Ogólnopolskiej Sieci Ośrodków Mediacji Radców Prawnych. To unikatowe na skalę krajową przedsięwzięcie, które obejmuje mediatorów spośród przedstawicieli samorządu radców prawnych.

Profesja radcy jest objęta zaufaniem publicznym ze względu na bardzo wysokie standardy zawodowe oraz stawiane poszczególnym przedstawicielom tego zawodu wymagania starannego działania i podwyższonych wymogów etycznych, a także rozmaite i bardzo inspirujące do pragmatycznych, pozytywnych działań doświadczenie zawodowe. Powoduje to, że radcowie prawni są szczególnie predestynowani do pełnienia obowiązków mediatorów, w dużej mierze mediatorów sądowych. Wskazuje na to znajomość przepisów prawnych, ale też nabyte w trakcie wykonywania zawodu radcy prawnego umiejętności tzw. miękkie.

Trudno nie wspomnieć, że samorząd radców prawnych 23 września obchodził 35-lecie pracy na rzecz społeczeństwa. Spośród ok. 40 tys. radców systematycznie zwiększa się ilość osób, które są aktywne na rzecz bezkonfliktowego rozwiązywania sporów w mediacji.

Mediator jest przyjacielem, nie reprezentuje żadnej ze stron, jest człowiekiem dobrej woli inspirującym skonfliktowane strony do wyszukania pozytywnych rozwiązań, które często nie są oczywiste (zwłaszcza w czasie konfliktu).

Powstanie Ogólnopolskiej Sieci Ośrodków Mediacji Radców Prawnych spowoduje skonsolidowanie i ujednolicenie działań radców na rzecz mediacji zarówno na szczeblu krajowym, jak i 19 poszczególnych okręgowych izb radców prawnych. Działania ogólnopolskiej sieci nastawione będą również na popularyzację wśród przedstawicieli zawodów prawniczych mediacji jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów.

Same korzyści

W mediacji najważniejsi są uczestnicy, których dotyczy konflikt, co powoduje, że bardzo istotne jest bezpieczeństwo prawne stron sporu. Mediatorzy zgromadzeni w Ogólnopolskiej Sieci Ośrodków Mediacji Radców Prawnych są obowiązani stosować najlepsze standardy oraz zasady etyki wynikające z istoty mediacji, ale też do uwzględniać w praktyce mediacyjnej wysokie wymogi etyczne zawarte w kodeksie etyki radcy prawnego – ten dualizm wzmacnia bezpieczeństwo uczestników mediacji.

Trudno znaleźć mankamenty związane ze skierowaniem spraw w toku postępowania sądowego do mediacji. Przeciwnie, skorzystanie przez sędziów z tego dobrodziejstwa może przyczynić się do szybkiego i ugodowego zakończenia sporów sądowych, nawet jeśli dotyczyć to będzie tylko części z nich.

Mediacja może przynieść korzyści uczestnikom sporów w wielu dziedzinach, w tym będących przedmiotem rozstrzygnięć administracyjnych. Od 1 czerwca organy administracji publicznej uzyskały uprawnienie do kierowania sprawy do postępowania mediacyjnego. A ponieważ postępowanie administracyjne w wielu przypadkach jest przewlekłe i zbyt formalne, stosowanie w jego toku mediacji, i to z udziałem radcy prawnego, może przynieść same korzyści. Przykładem jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 stycznia 2015 r. (sygn. I OSK 2382/13). Zgodnie z nim miarkowanie kosztów sądowych w postanowieniu o umorzeniu postępowania uzasadnia również wynik postępowania mediacyjnego, na skutek którego organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt.

Dlatego proponujemy wprowadzanie, zwłaszcza w relacjach gospodarczych, klauzul zobowiązujących strony w razie sporów do skorzystania w pierwszej kolejności z mediacji przez wybrany ośrodek.

Andrzej Wilczyński jest radcą prawnym, Kierownikiem Ośrodka Mediacji Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach, Krzysztof Malinowski jest jego zastępcą i radcą prawnym.