Szef Najwyższej Izby Kontroli zaproszony został do udziału w debacie zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Szczeciński. Konferencję pn. „Planowanie wieloletnie - efektywność wydatków publicznych -benchmarking" zorganizowano w celu wymiany wiedzy i doświadczeń na temat najważniejszych problemów gospodarczych i ekonomicznych państwa:

- stabilności finansów publicznych,

- planowania wieloletniego,

- efektywności i benchmarkingu w finansach publicznych,

- finansów instytucji rządowych i samorządowych,

- bezpieczeństwa finansowego państwa i organizacji gospodarczych.

Szef NIK skoncentrował się na zagadnieniu walki z szarą strefą i zaprezentował dwa raporty: Działania organów kontroli skarbowej i organów Służby Celnej w celu ograniczenia szarej strefy w gospodarce oraz Zapobieganie nielegalnemu obrotowi paliwami ciekłymi. W pierwszym Izba podsumowała działania służb podległych w kontrolowanym okresie Ministrowi Finansów - kluczowych dla zwalczania szarej strefy. W drugim zebrano informacje o zwalczaniu szarej strefy na rynku paliw płynnych, to jest w obszarze, który wpływa na funkcjonowanie całości gospodarki.

NIK negatywnie oceniła walkę z szarą strefą na rynku paliw ciekłych w latach 2015 - 2016. W kontrolowanym okresie nie udało się doprowadzić do ograniczenia liczby podmiotów działających w szarej strefie lub dokonujących oszustw podatkowych, chociaż problem tzw. szarej strefy na rynku paliwowym został zidentyfikowany już w 2012 roku. Rynek ten wart jest około 100 mld zł. Biorąc pod uwagę, że daniny na rzecz państwa stanowią około 50 proc. wartości obrotów, roczne dochody Skarbu Państwa z obrotu paliwami (akcyza, VAT, opłata paliwowa) kształtują się na poziomie ok. 50 mld zł, jednak straty z samych tylko nieodprowadzonych podatków od sprzedanych paliw wyniosły w 2014 r. ok. 8 mld zł.

Oprócz bezpośrednich strat dla budżetu państwa nielegalny obrót paliwami zaburza konkurencję i ma negatywny wpływ na funkcjonowanie rzetelnych przedsiębiorców, wywiązujących się uczciwie ze wszystkich zobowiązań. Zaburzenie konkurencji skutkuje mniejszymi przychodami i mniejszymi zyskami uczciwych przedsiębiorców (ze względu na utratę dotychczasowych rynków zbytu i wymuszoną konieczność eksportu), co ma negatywny wpływ na wysokość płaconych przez nich podatków.

Dlatego zdaniem NIK konieczne jest rozważenie przez Radę Ministrów wprowadzenia jednej kompleksowej regulacji dotyczącej tego rynku. Wyeliminowanie obecnego rozproszenia kompetencji i odpowiedzialności byłoby możliwe przez ustanowienie organu sprawującego kompleksowy i pełny nadzór nad rynkiem paliw ciekłych.

Po zakończeniu kontroli NIK o działaniach organów kontroli skarbowej i organów Służby Celnej w celu ograniczenia szarej strefy w gospodarce weszły w życie nowe regulacje:

- od 1 stycznia 2017 r. obowiązuje „pakiet uszczelniający VAT",

- od 1 stycznia 2017 r. obowiązuje obniżony limit dla transakcji gotówkowych,

- od 1 stycznia 2017 r. oraz od 1 stycznia 2018 r. kolejne grupy przedsiębiorców są zobowiązane stosować regulacje o jednolitym pliku kontrolnym,

- z dniem 1 marca 2017 r. powołana została Krajowa Administracja Skarbowa,

- od 1 kwietnia 2017 r., a częściowo od 1 lipca 2017 r., obowiązują zmiany w ustawie o grach hazardowych,

- od 18 kwietnia 2017 r. obowiązuje „pakiet przewozowy".

Do dnia zakończenia kontroli NIK (w grudniu 2016 r.) brakowało danych pozwalających na ocenę, czy prowadzona przez Ministra Finansów strategia walki z szarą strefą przyniesie oczekiwane efekty. Zauważalny wzrost dochodów podatkowych nastąpił natomiast w 2017 r. Obecnie można powiedzieć, że podjęte w ostatnim czasie wielokierunkowe działania w celu uszczelnienia systemu podatkowego przynoszą rezultaty.

V Międzynarodową Konferencję Naukową poświęconą wydatkom publicznym zorganizowały wspólnie Katedra Finansów i Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego oraz Katedra Finansów i Katedra Zarządzania Finansami Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Tegoroczna debata odbyła się w Szczecinie.