Według danych Sejmu w 2017 r. uchwalono 159 nowelizacji oraz 53 nowe regulacje. W zeszłym roku stosunek ten wynosił 149 do 68. Z kolei raport Fundacji im. Stefana Batorego oraz Obywatelskiego Centrum Legislacji, obejmujący okres od 14 listopada 2016 do 15 listopada 2017 r., wskazuje na znaczny spadek ilości projektów złożonych przez grupę posłów partii rządzącej, które nie rodzą konieczności oceny skutków regulacji. Ich odsetek zmalał z 40 do 12,5 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Wydłużył się też średni czas pracy nad ustawą z 87 do 190 dni.

– W Polsce nie prowadzi się oceny skutków regulacji ex post, co utrudnia obywatelom zorientowanie się, jak przyjęte przepisy działają w praktyce, a rządzącym stwierdzenie, co jeszcze wymaga poprawy – wskazuje Krzysztof Izdebski z Fundacji E-Państwo. – Największym problemem jest jednak brak realnego dialogu przy reformowaniu najważniejszych kwestii – dodaje ekspert.

Drzewa i sądy

Na początku roku głośno było o zmianie zasad wycinki drzew. Po dwóch nowelizacjach firmy muszą mieć na nią zezwolenie gminy i wnoszą z tego tytułu opłaty. Osoby prywatne muszą zaś tylko zawiadomić gminę o wycince.

Od kwietnia działalność rozpoczęła komisja weryfikacyjna, badająca sprawę reprywatyzacji w Warszawie. Do tej pory wydała 13 decyzji i dwie decyzje odwoławcze.

Druga połowa roku minęła pod znakiem reform w sądownictwie. Pierwsze projekty procedowane były w lipcu, nie zostały jednak podpisane przez prezydenta. Dopiero pod koniec roku Sejm uchwalił nowe propozycje, przedstawione przez głowę państwa.

Zmiany przewidują, że kadencja obecnych sędziów-członków Krajowej Rady Sądownictwa zostanie zakończona po wyborze nowych przez polityków. Ponadto wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego, którzy ukończyli 65 lat (w tym pierwsza prezes), odejdą w stan spoczynku albo złożą wniosek do prezydenta, by móc dalej orzekać. Powstaną dwie nowe izby – Dyscyplinarna oraz Kontroli Publicznej, oraz nowa instytucja: skarga nadzwyczajna.

Zdaniem Krzysztof Izdebskiego obywatele doświadczą na własnej skórze, że reforma ta nie zmieniła wiele w najważniejszej dla nich kwestii, czyli przewlekłości postępowania.

– Prawdziwym wyzwaniem dla rządzących będzie więc wprowadzenie przepisów realnie poprawiających sytuację. Regulacje promujące mediacje i inne rozwiązania odciążające sądy – wskazuje.

Dużych zmian dokonano za to w procedurze administracyjnej. Dotyczyły m.in. instytucji milczącego załatwienia sprawy, postępowania uproszczonego czy administracyjnych kar pieniężnych oraz wprowadzenia mediacji. 

Oczekiwania firm

Od 1 czerwca zaczęła też obowiązywać część przepisów z tzw. pakietu wierzycielskiego Mateusza Morawieckiego, który ma ułatwić ściąganie długów. Zmiany przewidują m.in. nowe zasady zabezpieczania majątku dłużnika, udrożnienie pozwów zbiorowych czy rozszerzenie postępowania uproszczonego w sprawach cywilnych.

To zmiany oczekiwane przez biznes, gdyż tzw. dyscyplina dłużników jest u nas najniższa w Europie, co utrudnia prowadzenie biznesu.

Przemysław Polaczek, partner zarządzający w firmy Grand Thornton, regularnie badającej jakość procesu legislacyjnego, zwraca uwagę, że choć wiele przyjętych w tym roku regulacji dotyczyła przedsiębiorców, ich głos nie został należycie uwzględniony. Jako przykłady wskazał liczne zmiany prawa podatkowego: pakiet paliwowy, klauzula unikania opodatkowania czy odwrócone obciążenie w budownictwie.

– Rodzi to dużą niepewność prawa i rozbieżności w interpretacjach – zauważa Przemysław Polaczek. – Także wprowadzenie Jednolitego Pliku Kontrolnego jest uciążliwe i kosztowne dla biznesu. Daje wiele nowych narzędzi administracji, ale nie ułatwia sprawozdawczości przedsiębiorcom, którzy nieraz muszą przekazywać różnym urzędom te same informacje. To właśnie ograniczenie liczby formularzy i deklaracji, które trzeba składać, jest jednym z głównych wyzwań dla ustawodawcy na nadchodzący rok – podsumowuje.

W tym roku weszły też w życie przepisy zaostrzające zasady rejestracji VAT oraz przewidujące wysokie kary za jego wyłudzenia i inne oszustwa podatkowe.

Z kolei Jeremi Mordasewicz, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, wskazuje, że firmy oczekują m.in. na odblokowanie rozwoju odnawialnych źródeł energii i ciepłownictwa, oraz wprowadzenie bardziej partnerskich stosunków między administracją a biznesem w przetargach.

Brakuje pracowników

Biznes zapewne mocno odczuje także zniesienie limitu 30-krotności składek ZUS. Zwiększy to koszty pracodawców o 16 proc., a może więcej, jeśli będą chcieli rekompensować zatrudnianym specjalistom spadek pensji (kolejne 11 proc.), aby ci nie odeszli do konkurencji.

– Konsultacje tej ustawy zaczęły się dopiero w Senacie, a i tam były raczej symboliczne – wskazuje ekspert. – Dobrze, że odsunięto wejście w życie przepisów do 2019 r., bo pozwoli to firmom lepiej zaplanować budżety na wynagrodzenia. Ale i tak odbędzie się to kosztem inwestycji czy zatrudnienia – dodaje.

Dużym wyzwaniem dla ustawodawcy w przyszłym roku będzie też wprowadzenie przepisów wspierających aktywizację zawodową. Po obniżeniu wieku emerytalnego z rynku pracy odeszło w tym roku ponad 150 tys. pracowników, a w 2018 r. odejdzie drugie tyle.

– Trudności ze znalezieniem pracowników to główna bariera dla rozwoju biznesu – tłumaczy Jeremi Mordasewicz. – W Polsce jest co prawda dwa razy mniej wakatów niż średnio w Unii, ale też przybywa ich najszybciej.

Zmiany mogłyby polegać np. na lepszym dostosowaniu edukacji do potrzeb rynku, budowie mieszkań (tu pomóc może wprowadzony program Mieszkanie+) i ułatwienie sprowadzania pracowników z zagranicy.

Tymczasem w przyszłym roku będą stopniowo wchodzić w życie zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wymuszone przez unijne przepisy. Podniosą one koszty zatrudnienia pracowników tymczasowych z zagranicy (głównie Ukrainy) w pewnych branżach, a w innych wprowadzą nowe opłaty za przyjęcie w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia o zamiarze zatrudnienia cudzoziemca. Urząd będzie też mógł odmówić przyjęcia.

Ważne dla biznesu było zaostrzenie przepisów o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Nie można już przerzucać ich między pośrednikami, a po 18 miesiącach automatycznie stają się zatrudnionymi na zasadach ogólnych. Dla handlowców i deweloperów, którzy zbudowali centra handlowe, poważnym ciosem było uchwalenie zakazu handlu w niedziele, choć wyłączono z tego logistykę i handel internetowy