Na stronie Trybunału Konstytucyjnego pojawiło się uzasadnienie do wyroku z 6 marca 2019 r. (sygn. 20/16). Sędziowie mówią w nim wprost, że możliwość korzystnego przeliczenia emerytury powinna dotyczyć wszystkich kobiet z rocznika 1953, niezależnie od tego, kiedy ZUS wydał im decyzję emerytalną. W myśl obowiązujących przepisów jeśli od tego momentu minęło ponad pięć lat, straciły już możliwość wznowienia postępowania w sprawie obliczenia i zastosowania przy tym korzystniejszych zasad wymiaru ich świadczenia.
Z szacunków ZUS wynika, że prawie 140 tys. kobiet z rocznika 1953 mogło stracić na zmianie przepisów od 1 stycznia 2013 r. Od tego momentu, gdy przechodziły z wcześniejszej emerytury na dożywotnią, ZUS miał obowiązek potrącać im ze stanu konta emerytalnego wypłaconą dotychczas wcześniejszą emeryturę.
Cztery wcześniejsze roczniki kobiet (1949–1952) nie były tak traktowane. W wyniku przeliczenia dostawały wysokie podwyżki. W wyroku z 6 marca 2019 r. TK uznał, że rząd nie mógł zmienić zasad obliczania emerytur, nie dając możliwości reakcji.
Problem w tym, że wyrok TK zapadł przeszło sześć lat po zmianie przepisów. Wiele kobiet, które wnioski o przeliczenie emerytury złożyły w 2013 r., nie ma już możliwości wznowienia postępowania po wyroku TK. Takie ograniczenie przewiduje art. 146 kodeksu postępowania administracyjnego, w myśl którego nie jest to możliwe, jeśli od daty wydania decyzji minęło już pięć lat.
Z uzasadnienia do wyroku TK można wywnioskować, że takie ograniczenie nie powinno mieć zastosowania do kobiet z rocznika 1953.
„W celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń uprawnionym ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje. Trybunał jednocześnie pragnie podkreślić, że niewydanie takiej regulacji przez ustawodawcę nie zamyka drogi do wznowienia postępowania. (...) Do czasu wydania takiej regulacji osoby uprawnione mogą występować z wnioskami o wznowienie postępowania".
Co innego wynika z doświadczeń rzecznika praw obywatelskich, który w poniedziałek skierował w tej sprawie pismo do Elżbiety Rafalskiej, minister rodziny, pracy i polityki społecznej. RPO powołuje się w nim na napływające skargi, w których kobiety z rocznika 1953 informują, że ZUS odmawia im możliwości korzystnego przeliczenia świadczenia.
– Najlepszym rozwiązaniem byłoby zaproponowanie przez rząd nowej ustawy określającej zasady przeliczenia emerytur kobiet z rocznika 1953, bez względu na to, czy mają formalnie możliwość wznowienia postępowania administracyjnego w tej sprawie, czy też nie – zauważa Lesław Nawacki, dyrektor zespołu prawa pracy i zabezpieczenia społecznego w Biurze RPO.
Gdy zapytaliśmy Ministerstwo Rodziny, co zamierza w tej sprawie zrobić, usłyszeliśmy, że resort musi zapoznać się z uzasadnieniem wyroku TK. Od tego momentu minęło jeszcze zbyt mało czasu, aby oczekiwać konkretnej propozycji. Pytanie, jak rząd planuje wdrożyć wyrok TK. Z szacunków ZUS wynika, że podwyżka świadczeń dla wszystkich uprawnionych będzie kosztowała ponad miliard złotych rocznie.
Rząd powinien jednak szybko zadeklarować, co zamierza w tym zakresie zrobić. Kobiety z rocznika 1953 nie mają bowiem za dużo czasu na czekanie. Za trzy tygodnie, a dokładnie 23 kwietnia 2019 r., mija 30-dniowy termin na wznowienie postępowania po publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw (DzU z 21 marca 2019 r., poz. 539). Jeśli w tym terminie nic się nie wydarzy, tysiącom kobiet pozostanie tylko złożenie wniosku o przeliczenie do ZUS i w razie odmowy odwołanie do sądu powszechnego z nadzieją, że sprawa wróci do TK z pytaniem, czy art. 146 kodeksu postępowania administracyjnego jest zgodny z konstytucją jako uniemożliwiający w praktyce realizację wyroków Trybunału Konstytucyjnego.
