Renta dożywotnia: niewłaściwa umowa może pozbawić mieszkania

Rząd nie ochroni seniorów przed skutkami błędnej decyzji o oddaniu mieszkania za rentę.

Aktualizacja: 24.02.2020 10:04 Publikacja: 23.02.2020 21:42

Renta dożywotnia: niewłaściwa umowa może pozbawić mieszkania

Foto: AdobeStock

Coraz chętniej starsze osoby oddają mieszkania w zamian za rentę dożywotnią. Tymczasem brakuje przepisów zabezpieczających ich prawa. Bywa, że są ofiarami wyzysku, a rodzina po ich śmierci stara się odzyskać lokal. Pomimo licznych apeli przepisów regulujących te kwestie ciągle brak.

Czasami wyzysk

– Starsze osoby są łatwowierne. Za obietnicę dodatkowej gotówki oraz pozostania w swoim lokalu do końca życia godzą się na przeniesienie własności mieszkania na obcą osobę lub firmę. Nie zawsze jednak dokładnie czytają umowę. Są i tacy, którzy nie do końca zdają sobie sprawę z tego, co podpisują – mówi Lech Obara, radca prawny.

Czytaj także:

RPO o przekazywaniu mieszkań w zamian za renty

Hipoteka odwrócona: komu emeryt zostawi mieszkanie

– Prowadzę tego typu sprawę w jednym ze śląskich sądów. Osoba w podeszłym wieku oddała mieszkanie za rentę dożywotnią: okazało się, że pokrywała zaledwie czynsz. Jej sytuacja finansowa nie poprawiła się. Kiedy zmarła, rodzina zwróciła się do mnie o unieważnienie tej umowy. Sprawa jest w toku – mówi mec. Obara.

W podobnej sprawie zapadł już wyrok w Sądzie Apelacyjnym w Gdańsku. Uznał on, że umowa przenosząca prawo własnościowe do mieszkania jest nieważna. Zdaniem sądu renta w takiej wysokości, jaką wynosiła opłata za mieszkanie to wyzysk. Doszło bowiem do wykorzystania przymusowego położenia seniorki i jej braku doświadczenia.

Ważne z kim

Na rynku są profesjonalne firmy (fundusze hipoteczne), które zawierają z seniorami tego typu umowy. Od wielu lat obowiązuje też ustawa o hipotece odwróconej. Dzięki niej banki mogą zawierać umowy z seniorami. Żaden się jednak na to nie zdecydował. Ustawa jest martwa.

– Rocznie podpisujemy kilkadziesiąt umów. Do końca ubiegłego roku fundusze hipoteczne zrzeszone w ramach ZPR wypłaciły świadczenia o wartości bliskiej 16 mln zł. – mówi Katarzyna Brzeska-Miksa, prezes zarządu Funduszu Hipotecznego Familia. – W połowie 2017 r. fundusze zrzeszone w Związku Przedsiębiorstw Finansowych (ZPR) w Polsce administrowały nieruchomościami o łącznej wartości 76 mln zł., a na koniec 2019 r. ponad 100 mln zł – wyjaśnia Brzeska-Miksa.

– Aż 99 proc. tego rynku to są umowy o dożywocie podpisywane przez osoby prywatne, np. seniora z sąsiadem, opiekunem, znajomym, kimś z rodziny. Z informacji z Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat podpisano ich w Polsce blisko 80 tys. Z danych płynących z notariatu wynika, że co piąta umowa podpisywana przez osoby prywatne jest unieważniana – wyjaśnia Robert Majkowski, prezes Funduszu Hipotecznego DOM. – Osoby prywatne nie mają dostatecznej wiedzy i zaplecza kapitałowego do tego, aby rzetelnie i bezpiecznie wywiązywać się z tych umów – uważa Robert Majkowski.

Ile zazwyczaj wynosi renta dożywotnia?

Według ZPF średnia renta dożywotnia w Polsce to ok. 1000 zł miesięcznie. Jej wysokość zależy od wieku i płci seniora, a także od wartości nieruchomości. Zdarzają się znacznie wyższe świadczenia, sięgające miesięcznie nawet 3000 zł czy 5000 zł.

Brakuje przepisów

Od lat rzecznik praw obywatelskich apeluje o zmiany w przepisach dotyczących renty dożywotniej. Pod koniec stycznia bieżącego roku zwrócił się w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości.

– Żyjemy dłużej. Już wiadomo, że świadczenia emerytalne nie będą rosły. Coraz więcej osób będzie zatem szukało nowych źródeł dochodu. Jednym z nich jest umowa świadczeń dożywotnich. Wystąpiliśmy do Ministra Sprawiedliwości z pytaniem, czy rozpoczęto już prace w sprawie problemu przekazywania przez seniorów nieruchomości na rzecz podmiotów rynkowych w zamian za wypłatę dożywotniego świadczenia pieniężnego – mówi Łukasz Kosiedowski, zastępca dyrektora Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

– Na rynku działają przedsiębiorcy, których oferty przewidują przejście mieszkania na ich własność już z chwilą zawarcia umowy, z jednoczesną wypłatą świadczenia. Nie podlegają takiemu nadzorowi jak banki. Do tego wycena mieszkania w dużej mierze jest uznaniowa. W efekcie osoby, które podpisują takie umowy, są stroną słabszą, a prawo odpowiednio ich nie wspiera. Często są to osoby starsze, mniej zamożne i bez specjalistycznej wiedzy co do prawa i finansów – tłumaczy dyrektor Kosiedowski.

Także firmy zrzeszone w ZPR od lat apelują o zmiany.

– Postulujemy takie przepisy od lat. Dodatkowo przewlekłość postępowań sądowych powoduje, że dochodzenie praw przez seniorów jest bardzo często niemożliwe. Wszyscy są zgodni, że rynek trzeba uregulować. W 2014 roku, po dwuletnich konsultacjach społecznych, powstał bardzo dobry projekt ustawy o dożywotnim świadczeniu pieniężnym, jednak do dzisiaj nie wszedł on w życie – twierdzi Robert Majkowski.

Coraz chętniej starsze osoby oddają mieszkania w zamian za rentę dożywotnią. Tymczasem brakuje przepisów zabezpieczających ich prawa. Bywa, że są ofiarami wyzysku, a rodzina po ich śmierci stara się odzyskać lokal. Pomimo licznych apeli przepisów regulujących te kwestie ciągle brak.

Czasami wyzysk

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe