Policjantowi nie przedawni się zaległy urlop

Policjantowi przysługuje prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni roboczych. Prawo do pierwszego urlopu zyskuje on z upływem sześciu miesięcy służby, z tym że wówczas może skorzystać tylko z połowy urlopu. Prawo do urlopu w pełnym wymiarze policjant nabywa po roku służby. Tak wynika z art. 82 ustawy o policji (dalej uop). Szczegółowe zasady przyznawania policjantom urlopów oraz tryb postępowania w tych sprawach określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 19 września 2014 r. w sprawie urlopów policjantów (dalej: rozporządzenie urlopowe).

Jak widać, w przeciwieństwie do pracowników zatrudnianych na podstawie kodeksu pracy wszystkim funkcjonariuszom przysługuje jeden wymiar urlopu wypoczynkowego, bez względu na posiadany przez nich staż służby. Długoletnia służba premiowana jest inaczej - dodatkowym urlopem, który wynosić może 5–13 dni roboczych. To niejedyna różnica między uprawnieniami urlopowymi policjantów i pracowników.

Po sześciu miesiącach

Przepisy urlopowe dotyczące policjantów, tak jak kodeks pracy, ustanawiają odrębne zasady nabywania prawa do pierwszego urlopu. Po sześciu miesiącach służby policjanci mogą wziąć, niejako zaliczkowo, połowę urlopu, czyli 13 dni. Z pozostałej jego części (albo z urlopu w pełnym wymiarze, jeśli nie brali wcześniej urlopu częściowego) mogą skorzystać po upływie roku. A z kolejnego dopiero od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym nabyli prawo do pierwszego urlopu w pełnym wymiarze.

Zasady udzielania pierwszego urlopu funkcjonariuszom przypominają zatem dawne (sprzed 2004 roku) rozwiązania kodeksu pracy, które zostały zmienione ustawą z 14 listopada 2003 r. m.in. z powodu występowania zbyt dużego (nieproporcjonalnego do okresu zatrudnienia) różnicowania uprawnień do kolejnego urlopu poszczególnych pracowników. Z problemem tym nadal muszą sobie radzić policjanci.

Przykład

Funkcjonariusz przyjęty do służby 1 lutego 2015 r. prawo do pierwszego częściowego urlopu (maksymalnie 13 dni) nabędzie z upływem sześciu miesięcy służby, czyli 31 lipca tego roku. Do urlopu w pełnym wymiarze nabędzie prawo od 1 lutego 2016 r. (31 stycznia będzie miał bowiem roczny staż), natomiast prawo do kolejnego urlopu nabędzie dopiero z dniem 1 stycznia 2017 r. Oznacza to, że przez prawie dwa lata ( 23 miesiące), czyli od 1 lutego 2015 r. do 31 grudnia 2016 r., korzystać będzie tylko z jednego - pierwszego urlopu. Gdyby zaczął służbę 1 grudnia 2014 r., z pierwszego cząstkowego urlopu mógłby skorzystać od 1 czerwca 2015 r., z pełnego urlopu od 1 grudnia 2015 r., a z kolejnego już od 1 stycznia 2016 r. W takim przypadku w dużo krótszym czasie (13 miesięcy), czyli od 1 grudnia 2014 r. do 1 stycznia 2016 r., mógłby nabyć prawo do dwóch urlopów: pierwszego i kolejnego.

Wymiar proporcjonalny

Opisane wyżej zasady dotyczą jednak tylko osób, dla których podjęcie służby jest początkiem ich kariery zawodowej. Te, które przed służbą w policji już gdzieś pracowały, nie muszą czekać na urlop sześć miesięcy, gdyż szybciej nabywają prawo do urlopu w pełnym wymiarze. Zgodnie bowiem z § 3 ust. 1 rozporządzenia urlopowego do okresu służby policjanta, od którego zależy prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, a także inne okresy, jeżeli odrębne przepisy tak stanowią. Do osób tych nie mają zatem zastosowania opisane w art. 82 uop zasady nabywania prawa do pierwszego urlopu. One swój pierwszy urlop otrzymały jeszcze w zatrudnieniu pracowniczym. Przychodząc do policji, w roku, w którym zaczynają służbę, nabywają prawo do urlopu w wymiarze proporcjonalnym. Zgodnie z § 3 ust. 3 rozporządzenia urlopowego policjantowi, który:

- przed przyjęciem do służby w policji wykorzystał urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u dotychczasowego pracodawcy albo otrzymał w takim wymiarze ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop,

- podejmuje służbę w policji w roku kalendarzowym innym niż rok, w którym ustał jego poprzedni stosunek służbowy lub stosunek pracy,

- przysługuje urlop wypoczynkowy w roku przyjęcia do służby w policji w wymiarze proporcjonalnym do okresu służby w policji w danym roku. Z takiego urlopu rozpoczynający służbę w policji funkcjonariusz skorzystać może jednak nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy tej służby.

W zakresie obliczania wymiaru tego urlopu omawiany przepis odsyła do regulacji kodeksu pracy, z zastrzeżeniem, że wymiar urlopu wypoczynkowego liczony łącznie z wymiarem urlopu proporcjonalnego wykorzystanego za dany rok u dotychczasowego pracodawcy nie może przekroczyć 26 dni roboczych.

Przykład

Policjant został przyjęty do służby w policji od 1 czerwca 2015 r. Wcześniej do końca marca był zatrudniony w prywatnej firmie. Wykorzystał w niej przysługujący mu urlop. W tym roku był więc na urlopie siedem dni (3/ 12 x 26 dni daje po zaokrągleniu siedem dni). Zgodnie bowiem z przepisami kodeksu pracy, które znajdą tu zastosowanie na podstawie § 3 ust. 3 rozporządzenia urlopowego, przy ustaleniu urlopu proporcjonalnego kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. W dniu podjęcia służby funkcjonariusz nabył więc prawo do 7/12 z 26 dni, czyli do 16 dni urlopu wypoczynkowego. Będzie mógł z niego skorzystać najwcześniej od 1 września 2015 r. Zgodnie bowiem z § 3 ust. 4 rozporządzenia urlopowego w takim przypadku urlopu wypoczynkowego udziela się nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy służby w policji.

Dopuszczalna obniżka

Poza rokiem rozpoczęcia służby, w którym policjant nabywa prawo do urlopu w wymiarze proporcjonalnym, w każdym innym roku co do zasady przysługuje mu urlop w wymiarze 26 dni. Są jednak sytuacje, które mogą ten wymiar obniżyć. Dojdzie do tego w razie zawieszenia funkcjonariusza w czynnościach służbowych lub jego tymczasowego aresztowania trwającego dłużej niż jeden miesiąc. W takiej sytuacji bowiem urlop wypoczynkowy przysługujący w danym roku kalendarzowym ulega skróceniu o 1/12 za każdy miesiąc takiego zawieszenia lub tymczasowego aresztowania. To samo dotyczy urlopu dodatkowego. Wymaga to przeliczenia przysługującego policjantowi wymiaru urlopu.

Przykład

Policjant został zawieszony w czynnościach służbowych na trzy miesiące. Wymiar jego urlopu powinien więc zostać zmniejszony o 3/12 z 26 dni, czyli o 6,5 dnia. Zgodnie natomiast z § 7 ust. 4 rozporządzenia urlopowego wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego policjantowi w danym roku kalendarzowym w przypadku m.in. zawieszenia trwającego dłużej niż miesiąc zaokrągla się do pełnych dni w górę. Ustalając zatem na nowo uprawnienia urlopowe tego policjanta, należy od 26 dni odjąć 6,5 dnia, a otrzymany wynik, czyli 19,5 dnia, zaokrąglić do 20.

Do obniżenia wymiaru urlopu w takiej sytuacji nie dojdzie, jeżeli postępowanie karne w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo postępowanie dyscyplinarne w sprawie o czyn pozostający w związku z aresztowaniem lub zawieszeniem w czynnościach służbowych zostało umorzone prawomocnym orzeczeniem, chyba że postępowanie zostało warunkowo umorzone lub umorzone z powodu przedawnienia lub amnestii. Podobnie będzie, gdy policjant został uniewinniony na podstawie prawomocnego wyroku lub orzeczenia o uniewinnieniu w postępowaniu dyscyplinarnym.

Udzielanie urlopów

Wymiar urlopu policjantów ustalony jest w dniach roboczych. Zasadą jest, że nie może on rozpoczynać się ani kończyć w dniu wolnym od służby. Dni wolnych od służby, wynikających z podstawowego rozkładu czasu służby, o którym mowa w przepisach dotyczących rozkładu czasu służby policjantów, nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że również sobót, oprócz niedziel, nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Terminem rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego przez policjanta pełniącego służbę w zmianowym rozkładzie czasu służby jest najbliższy dzień planowanej służby.

Urlopy wypoczynkowe powinny być też udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan taki ustala kierownik jednostki organizacyjnej policji lub upoważniony przez niego kierownik komórki organizacyjnej, biorąc pod uwagę wnioski policjantów i konieczność zapewnienia normalnego toku służby. Powinien on być sporządzony do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok objęty tym planem i podany niezwłocznie do wiadomości policjantów w sposób przyjęty w jednostce organizacyjnej policji. Jeszcze do niedawna (przed wejściem w życie cytowanego na wstępie rozporządzenia urlopowego) musiał on być uzgadniany z właściwą organizacją związku zawodowego policjantów. Teraz takiego obowiązku już nie ma.

Ważne

Na wniosek policjanta urlop wypoczynkowy może być podzielony na części, z tym że co najmniej jedna część urlopu powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Urlopu wypoczynkowego udziela kierownik jednostki organizacyjnej policji lub kierownik komórki organizacyjnej. Komendantowi głównemu policji urlopu wypoczynkowego udziela minister właściwy do spraw wewnętrznych, kierownikowi jednostki organizacyjnej policji - kierownik jednostki organizacyjnej policji wyższego stopnia.

Rozporządzenie urlopowe nakłada też na przełożonych policjanta obowiązek zawiadomienia go, z miesięcznym wyprzedzeniem, o terminie urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego, który nie wynika z planu, chyba że urlop jest udzielany w terminie wskazanym przez policjanta. Ma to umożliwić odpowiednio wczesne uzyskanie przez funkcjonariusza informacji o terminie urlopu, który został ustalony przez właściwego przełożonego.

Nie zawsze urlop wypoczynkowy może być dany policjantowi w zaplanowanym wcześniej terminie. Przeszkodą w jego udzieleniu jest bowiem czasowa niezdolność do służby wskutek choroby, zwolnienie policjanta od zajęć służbowych (wyłączeniem zwolnienia z obowiązku wykonywania zadań służbowych udzielonego na zasadach określonych w przepisach o związkach zawodowych) czy zawieszenie go w czynnościach służbowych. Do przesunięcia terminu urlopu może dojść na wniosek policjanta umotywowany ważnymi względami. Tu jednak decyzja zależy od przełożonego.

Jeżeli natomiast policjant nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z powodu czasowej niezdolności do służby wskutek choroby, urlopu zdrowotnego, zwolnienia od zajęć służbowych z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego, przesunięcie urlopu na inny termin jest obligatoryjne.

Te same okoliczności, jeśli wystąpią w trakcie udzielonego już urlopu, powodują jego przerwanie. Niewykorzystanych części urlopu należy udzielić policjantowi w późniejszym terminie.

Czasami termin wynika z przepisów

Są także okoliczności, które zmuszają przełożonych do udzielenia funkcjonariuszom urlopu w takim a nie innym terminie. Policjant może np. złożyć wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego lub po urlopie rodzicielskim. I taki wniosek jego przełożony musi uwzględnić. Co ciekawe, w przeciwieństwie do kodeksu pracy ustawa o policji nie daje takiego uprawnienia funkcjonariuszowi korzystającemu z urlopu ojcowskiego.

Ponadto policjantowi skierowanemu do szkoły lub na przeszkolenie albo na studia w kraju lub za granicą urlopu wypoczynkowego za dany rok kalendarzowy należy udzielić przed rozpoczęciem szkolenia lub nauki, jeżeli czas ich trwania uniemożliwiłby udzielenie urlopu zgodnie z przepisami art. 83 ust. 4 uop, czyli w ciągu pierwszych trzech miesięcy następnego roku.

Urlop się nie przedawnia

Pierwsze trzy miesiące roku to termin, w jakim policjant powinien wykorzystać cały urlop za poprzedni rok. Ustawa o policji podobnie jak kodeks pracy wyznacza zatem funkcjonariuszom termin na wykorzystanie zaległego urlopu. Termin ten, po zmianach w kodeksie pracy, obie grupy mają już inny: w przypadku pracowników jest to obecnie 30 września następnego roku, w przypadku policjantów koniec I kwartału. Ale to niejedyna rzecz, która ich w tym względzie różni. Prawo do urlopu w przypadku pracowników przedawnia się tak jak inne roszczenia ze stosunku pracy z upływem trzech lat, kiedy roszczenie takie stało się wymagalne. Pracownicy nie powinni, więc zbytnio zwlekać z wykorzystywaniem urlopów wypoczynkowych, gdyż zaległy urlop może im przepaść.

W przypadku funkcjonariuszy nawet niekorzystanie z urlopu wypoczynkowego przez wiele lat nie oznacza, że ulegnie on przedawnieniu. W stosunku służbowym bowiem, inaczej niż w stosunku pracy, prawo do urlopu nie przedawnia się. Przedawniają się tylko roszczenia pieniężne. Aż do dnia zwolnienia ze służby policjant ma więc prawo do całego zaległego urlopu wypoczynkowego, nawet za kilka lub kilkanaście lat.

Odwołanie i zwrot kosztów

Ważne względy służbowe mogą uzasadniać odwołanie policjanta z urlopu zarówno wypoczynkowego jak i urlopu dodatkowego. W takiej sytuacji przysługuje mu zwrot:

- kosztów przejazdu policjanta i członków jego rodziny do miejsca pobytu w czasie urlopu i z powrotem,