Za rozwód z Unią Europejską Johnson oddałby nawet Ulster

Boris Johnson dawkuje złe wiadomości dla unionistów. Na początku ubiegłego tygodnia, jakby mimochodem, oświadczył, że całą Zieloną Wyspę mogłyby połączyć wspólne zasady kontroli żywności. W czwartek przyznał, że taki układ mógłby też objąć „inne sektory gospodarki". A w poniedziałek w trakcie pierwszej po objęciu sterów rządu wizyty w Dublinie zapewniał irlandzkiego premiera Leo Varadkara: „mam jedno przesłanie, do którego chcę cię przekonać, Leo: znajdźmy porozumienie, doprowadźmy do porozumienia".

Perspektywa tzw. backstopu ograniczonego wyłącznie do Zielonej Wyspy wywołuje gwałtowny opór Demokratycznej Partii Unionistycznej (DUP).

– Jesteśmy przeciwni tworzeniu barier między Ulsterem a resztą Królestwa. To jest nasz największy rynek zbytu. W całej Wielkiej Brytanii powinny obowiązywać jednolite regulacje – mówi „Rz" rzecznik DUP Clive McFerland.

W nowym układzie granica celna przebiegałaby przez środek Morza Irlandzkiego. Towary przewożone statkami z Liverpoolu do Belfastu podlegałyby więc kontroli sanitarnej i celnej, tak jakby Irlandia Północna była innym krajem niż reszta królestwa. Unioniści obawiają się, ze byłby to pierwszy krok ku oderwaniu Ulsteru. Tym bardziej że od podziału wyspy w 1921 r. udział protestantów w Ulsterze spadł z 65 do 48 proc., a katolików wzrósł z 35 do 48 proc. Zgodnie z Porozumieniem Wielkopiątkowym, jeśli większość mieszkańców Irlandii Północnej chce zjednoczenia wyspy, Londyn jest zobowiązany przeprowadzić w tej sprawie referendum.

Poprzedniczka Johnsona, Theresa May, odrzuciła backstop ograniczony do Ulsteru, bo jej większość w Izbie Gmin opierała się na dziesięciu posłach DUP. Obecny premier nie ma takiego problemu, gdyż po wyrzuceniu z Partii Konserwatywnej 21 deputowanych przeciwnych wyprowadzeniu kraju za wszelką cenę z Unii i tak stoi na czele rządu mniejszościowego.

DUP nie jest już też potrzebna torysom w perspektywie nadchodzących wyborów. Zmęczeni trwającą od trzech lat blokadą rozmów o brexicie mieszkańcy sześciu brytyjskich hrabstw w Irlandii masowo odwracają się od DUP na rzecz proeuropejskiej Alliance Party. Sondaż dla gazety „Belfast Telegraph" pokazuje, że aż 58,4 proc. mieszkańców prowincji popiera wprowadzenie wspólnych regulacji dla Republiki Irlandii i Irlandii Północnej. To niemal dokładnie tyle, ile w referendum w 2016 r. głosowało w Ulsterze za pozostaniem w Unii (55,8 proc.).

Pomysł Johnsona nie może być odrzucony przez Dublin, bo stanowi wyraźny krok ku zjednoczeniu Wyspy. – Od samego początku mówiliśmy, że możemy zaakceptować backstop ograniczony do samej Irlandii – przyznał Leo Varadkar.

W strategii Johnsona jest nie tylko miejsce na marchewkę, ale także na kij. Taką rolę odgrywa groźba bezumownego brexitu 31 października, co oznaczałoby katastrofę gospodarczą dla Republiki Irlandii i zmusiłoby Dublin do wprowadzenia kontroli na granicy z Irlandią Północną.

– Tak jak ty przeprowadziłem analizę skutków twardego brexitu zarówno dla nas, jak i dla was. Oczywiście, możemy to przeprowadzić, ale byłoby to sprzeczne z interesem państwa, do czego wszyscy jesteśmy zobowiązani – powiedział Johnson do Varadkara.

W poniedziałek parlament zakończył co prawda procedurę przyjęcia ustawy, która zobowiązuje premiera do wystąpienia do Brukseli o odłożenie rozwodu o kolejne trzy miesiące, jeśli na szczycie UE 17–18 października nie doprowadzi do porozumienia z Unią. Ale źródła na Downing Street przyznają, że ekipa Johnsona szykuje plan „storpedowania" tych przepisów, choć „w ramach obowiązującego prawa". Miałoby to polegać np. na odmowie współpracy z Brukselą formalnie pozostającego w Unii kraju (Londyn np. nie wysłałby swojego komisarza), co miałoby zniechęć kraje UE do zgody na zwłokę w brexicie (szef francuskiego MSZ Jean-Yves Le Drian już podał w wątpliwość sens dalszego przedłużenia rozmów z Brytyjczykami).

Inny pomysł polegałby na pozwaniu parlamentu do Sądu Najwyższego za próbę przejęcie kompetencji władz wykonawczych. Najprostszy sposób przeforsowania twardego brexitu poprzez przedterminowe wybory, w których duże szanse na wygraną mieliby torysi, został w poniedziałek odrzucony przez większość parlamentarną. Prace Izby Gmin zostały zawieszone do 14 października. Spiker John Bercow zapowiedział, że ustąpi najpóźniej 31 października.