119 zł za rok czytania RP.PL
Rzetelne informacje, pogłębione analizy, komentarze i opinie. Treści, które inspirują do myślenia. Oglądaj, czytaj, słuchaj.
Manifest marksistowskich radykałów
Rozmowa: Dariusz Gawin, historyk, autor książki „Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976”
Rz: Równo 50 lat temu, 19 marca 1965 roku, Jacek Kuroń i Karol Modzelewski rozdali na Uniwersytecie Warszawskim kilkanaście egzemplarzy „Listu otwartego do członków PZPR". Co w nim postulowali?
Dariusz Gawin: List powstał z potrzeby ideologicznego podsumowania rewizjonizmu. Kuroń i Modzelewski byli młodymi pracownikami naukowymi, którzy żyli w wielkiej legendzie października 1956 r. jako rewolucji ukradzionej przez Gomułkę i aparat partyjny. Uważali, że zaprzepaszczono szansę zbudowania w Polsce prawdziwie demokratycznego socjalizmu. Krytykowali PRL nie za to, że jest państwem komunistycznym, ale że nie jest tak komunistyczne, jak powinno być. Byli więc marksistowskimi radykałami. Postulowali budowę nowego ustroju opartego na radach robotniczych.
Jak władza zareagowała na ten list?
Zostali następnego dnia aresztowani, urządzono im proces i skazano na więzienie. List wzywał do rewolucji, poprzez którą robotnicy powinni obalić władzę wyzyskiwaczy, czyli aparatu partyjnego. W świetle ówczesnego prawa było to więc dążenie do obalenia porządku ustrojowego siłą. Jednak, paradoksalnie, ich radykalnie marksistowski manifest okazał się impulsem do zawiązywania się opozycji antykomunistycznej i środowisk, które pełniły istotną rolę w marcu 1968 r. i później, aż do upadku ustroju.
