Syndrom wiecznej opozycji

Gorący polityczny i obywatelski lipiec, a także zaskakujące weta prezydenta Andrzeja Dudy to zapewne jeden z przełomów politycznej rozgrywki, która trwa w Polsce od roku 2015. Nie może więc dziwić, że jedną z częściej stawianych spraw jest dziś kwestia politycznej kondycji obozu „dobrej zmiany". Analizujemy zatem komunikaty płynące z Pałacu Prezydenckiego, wsłuchujemy się w publiczne wystąpienia prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, wczytujemy się w głośny wywiad ministra Zbigniewa Ziobry, po to, by w szeregach rządzącej Polską prawicy ocenić skalę wewnętrznego napięcia, ambicje i zdolności przywódcze poszczególnych polityków, a także różne możliwe polityczne taktyki i strategie.

Pytanie jednak podstawowe – nie tylko dla PiS – brzmi chyba jednak nieco inaczej. Zanim sensownie zbuduje się scenariusze na przyszłość, trzeba najpierw odpowiedzieć na pytanie, co właściwie wydarzyło się w ciągu tych dwóch lipcowych tygodni. I co właściwe Zjednoczoną Prawicę, mającą tak stabilne poparcie społeczne i niewątpliwie sukcesy polityczne na koncie, popchnęło na skraj politycznego kryzysu.

Obóz władzy, a jak opozycja

Szukając odpowiedzi, nie sposób oczywiście pomijać olbrzymich wątpliwości ustrojowych, jakie budził sam projekt dotyczący radykalnych zmian w sądownictwie. Ale z czysto politycznego punktu widzenia problem wydaje się tkwić gdzie indziej. Obserwując dynamikę lipcowych wydarzeń, trudno oprzeć się wrażeniu, że w sytuacji politycznego kryzysu Zjednoczona Prawica nie chciała lub nie potrafiła działać jak obóz władzy, zachowując się raczej jak mająca parlamentarną większość polityczna opozycja.

Mówiąc to, nie można odmówić PiS i jego koalicjantom propaństwowego myślenia. Wiele celnych diagnoz i skutecznych działań, takich jak 500+, rozwój gospodarki czy plany modernizacyjne wicepremiera Mateusza Morawieckiego, świadczą o tym, że wielu polityków „dobrej zmiany" dobrze rozumie, na czym polega odpowiedzialne i skuteczne rządzenie państwem. Rzecz jednak w tym, że w polityce istotnym egzaminem z przywództwa i chwilą prawdy są także – a może przede wszystkim – polityczne kryzysy. To one pokazują kompetencje i filozofię politycznego przywództwa. Ta ostatnia zaś, w przypadku lipcowych działań PiS, o wiele bardziej od rządzenia nowoczesnym państwem przypominała nerwową strategię oblężonej, choć mającej przecież parlamentarną większość i władzę, opozycji.

Zamiast przemyślanej – i zapewne potrzebnej – reformy instytucji sądowniczych był polityczny zryw i polityczne tu i teraz. W miejsce rządowej, opartej na szerokich konsultacjach, ścieżki ustawodawczej wybrano działanie z zaskoczenia, ścieżkę poselską, bardziej właściwą opozycji. W napiętej sytuacji obywatelskich protestów, gdy nawet szeregowi politycy obozu władzy powinni zachować urzędową powściągliwość, nawet politycznym liderom i urzędnikom zdarzało się sięgać po nieakceptowalny język, dotykający i raniący wielu obywateli. Co więcej, i to chyba najbardziej niepokojące, w porę nie pojawiła się w tej sprawie ani stosowna autorefleksja, ani reakcja.

Obserwując te działania, wielu, bardzo wielu obywateli zadawać sobie mogło więc pytanie, czemu obóz „dobrej zmiany", mając za sobą dwa lat rządów i niewątpliwe przecież sukcesy, tak łatwo sięga po typową dla radykalnej opozycji polityczną logikę i retorykę oblężonej twierdzy. I czemu tak szybko zamyka się w niej przed „ulicą" i „zagranicą", zamiast szukać tam sojuszników lub partnerów.

Drażnienie olbrzyma

Odpowiedź na to pytanie jest zapewne złożona. U ujęciu historycznym szukać jej można w biografii politycznej PiS, w którą jeszcze od lat 90. i od czasów PC mocno wpisane jest doświadczenie bycia twardą opozycją. Bardziej strukturalnie można też ją łączyć z umiejscowieniem centrum decyzyjnego władzy nie w rządzie czy parlamencie, ale w kierownictwie rządzącej partii.

Tak czy inaczej, powtarzać i podkreślać trzeba, że sięganie przez władzę po taką opozycyjną w swej istocie metodę polityczną znacznie utrudnia skuteczne zarządzanie państwem, budowanie jego trwałości i stabilności, tworzenie nowych i nowoczesnych instytucji, oliwienie tych dobrze działających oraz naprawę tych szwankujących.

Co więcej i co istotne, jak pokazały lipcowe wydarzenia, taki opozycyjny styl rządzenia może mieć też skutki polityczne. Warto bowiem pamiętać, że w strukturze naszego elektoratu wyborczego, obok silnie zmobilizowanych grup zwolenników oraz przeciwników władzy, a także pewnej grupy wyborców niezdecydowanych, mamy też grupę największą, mówiąc symbolicznie, swoistego, sympatycznego drzemiącego „politycznego olbrzyma", czyli mniej więcej połowę uprawnionych do głosowania. Tych z nas, którzy spełniając się zawodowo, rodzinnie czy obywatelsko, trzymają się jednocześnie od polityki na co dzień z daleka i z pewną wobec niej nieufnością.

Sztuka skutecznego rządzenia, w tym skutecznego wprowadzania trudnych reform, polegała u nas więc na tym, by mobilizując wsparcie elektoratu własnego i osłabiając perswazją opór elektoratu konkurentów, nie drażnić i nie budzić politycznego niepokoju tych z nas, którzy na co dzień polityką się nie interesują.

O tym, jak jest to ważne, PiS przekonało się dokładnie dziesięć lat temu. Przypomnijmy, że wielki sukces wyborczy PO w wyborach jesienią roku 2007 wziął się wówczas nie z niskiego poparcia dla PiS, które po dwu trudnych latach rządów miało więcej głosów niż w roku 2005, ale ze stosunkowo dużej frekwencji wyborczej (prawie 54 proc.), spowodowanej zapewne po części niepokojem części wyborców.