Czy wobec kobiet w ciąży stosować areszt

[b]Przepisy zezwalające na tymczasowe aresztowanie kobiet w ciąży nie naruszają konstytucji i wystarczająco chronią macierzyństwo i rodzinę – uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22 lipca 2008 r. (sygn. K 24/07) [/b]po wniosku rzecznika praw obywatelskich.

Wyrok zapadł na tle głośnej sprawy Marii S., księgowej lobbysty Marka Dochnala. Została aresztowana w 2006 r. dwa tygodnie przed terminem porodu, choć lekarze już wcześniej chcieli zatrzymać ją w szpitalu. Co więcej, długotrwały transport do jedynego zakładu karnego ze szpitalem położniczym w Grudziądzu oczywiście zagraża zdrowiu matki i dziecku. Ostatecznie kobieta urodziła w areszcie.

Mimo że wyrok może wywoływać wątpliwości, o czym świadczą dwa zdania odrębne, powinien być wytyczną dla organów ścigania i sądów, by niezwykle ostrożnie stosowały izolacyjny środek zapobiegawczy wobec kobiet w ciąży. Może również stymulować rozważania, czy wprowadzić do polskiego ustawodawstwa regulacje pozwalające odstąpić od aresztowania ciężarnych.

Tego rodzaju przepisy istnieją w Danii, Norwegii czy Czechach. W tym ostatnim kraju k.p.k. nakazuje odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności wobec kobiety ciężarnej i karmiącej na czas od sześciu miesięcy do roku, licząc od dnia porodu. Uwzględnia się tu szkodliwy wpływ kary na życie i zdrowie dziecka.

Godne aprobaty przepisy istnieją w Federacji Rosyjskiej. Tamtejszy kodeks karny z 1996 r. dla celów ochrony matek i dzieci zakazuje orzekania prac przymusowych (art. 49) czy ograniczania wolności (art. 53) wobec kobiet powyżej 55. roku życia, kobiet w ciąży i kobiet z dziećmi poniżej ósmego roku życia. Art. 54 zakazuje stosowania aresztu wobec kobiet w ciąży i kobiet z dziećmi poniżej ósmego roku życia. Art. 57 zabrania orzekania wobec nich kary dożywotniego pozbawienia wolności. Art. 61 z kolei uznaje stan ciąży za okoliczność łagodzącą wymiar kary. Art. 60 ust. 3 nakazuje sędziemu przy orzekaniu wziąć pod uwagę, jaki jest wpływ wyroku skazującego na sytuację rodzinną. Stwierdza, że ten wpływ dla kobiety ma większe znaczenie niż dla mężczyzny.

Wyjątkowa ochrona kobiet w ciąży w prawie rosyjskim widoczna jest również w regulacji, która stanowi, że ciąża to okoliczność zaostrzająca wymiar kary, jeżeli kobieta w tym stanie padła ofiarą przestępstwa. Te niezwykle humanitarne regulacje rosyjskie zostały pozytywnie ocenione w raporcie Narodów Zjednoczonych z 3 marca 1999 r.

Warto nadmienić, iż w 2001 r. ustawodawca rosyjski uchwalił amnestię dla wszystkich kobiet w ciąży.

W rekomendacji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 9 czerwca 2000 r. (Doc. 8762 „Mothers and babies in prison”) do Komitetu Ministrów znajdujemy zalecenie dla krajów członkowskich do uznania, iż pozbawienie wolności kobiet w ciąży powinno być stosowane w ostateczności tylko wobec skazanych za najcięższe przestępstwa i stanowiących zagrożenie dla społeczeństwa.

Wzorcowe reguły minimum postępowania z więźniami uchwalone przez ONZ stanowią w pkt 23 1, iż „w zakładach dla kobiet zapewnia się specjalne pomieszczenia przeznaczone dla wszelkiej koniecznej opieki i leczenia kobiet w okresie ciąży i połogu. Zawsze, gdy to będzie możliwe, zapewnia się odbycie porodu w szpitalu pozawięziennym. Urodzenie się dziecka w więzieniu nie będzie uwidocznione w jego akcie urodzenia”.

Wyjątkowy status kobiet w ciąży widoczny jest również w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 43/173 z 9 grudnia 1988 r. „Zbiór zasad mających na celu ochronę wszystkich osób poddanych jakiejkolwiek formie aresztowania bądź uwięzienia”, która (zasada 5.2) deklaruje potrzebę istnienia „środków prawnych mających na celu wyłącznie ochronę praw i szczególnego statusu kobiet, w szczególności kobiet w ciąży oraz matek opiekujących się małymi dziećmi, dzieci i nieletnich, osób starszych, chorych lub upośledzonych”.

Według art. 2 ust. 3 deklaracji ONZ o likwidacji przemocy wobec kobiet z 20 grudnia 1993 r. przemoc wobec kobiet to również „fizyczna, seksualna i psychiczna przemoc dokonywana lub tolerowana przez państwo, mająca miejsce w życiu prywatnym, jak też publicznym”.