Prawo pomocy w sądzie „nie przechodzi” na inne postępowania

Mężczyzna wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie doradcy podatkowego, w toczącej się sprawie podatku od nieruchomości. Wskazał, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z żoną oraz dwiema córkami, a wyłączny dochód rodziny stanowi jego wynagrodzenie za pracę na stanowisku prezesa zarządu spółki z o.o., w wysokości prawie tysiąca siedmiuset złotych brutto miesięcznie oraz stypendium córki, otrzymywane w czasie roku akademickiego, w wysokości pięciuset złotych. Wnioskodawca dodał, że w utrzymaniu rodziny pomaga mu matka - emerytka, która kupuje lekarstwo na nadciśnienie tętnicze. Natomiast żona od dawna jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku.

Z oświadczenia mężczyzny wynikało ponadto, że cały majątek stanowiła niewielka działka, zabudowana starym sklepem zaadoptowanym na cele mieszkalne, w całości objęta zabezpieczeniem komorniczym.

Mężczyzna dodał, że on sam nie ubiega się o pomoc w gminie, gdyż jest tam źle traktowany.

WSA stwierdził, że oświadczenie nie jest wystarczające do oceny sytuacji majątkowej i wezwał mężczyznę do złożenia dodatkowych wyjaśnień. Sąd był ciekaw zaświadczenia pracodawcy o aktualnej wysokości wynagrodzenia netto i brutto, zaświadczenia urzędu pracy o uznaniu żony za osobę bezrobotną bez prawa do zasiłku i wykazów ze wszystkich rachunków bankowych. Poza tym zażądał wskazania jakiego rzędu kwoty aktualnie obciążają miesięcznie budżet domowy z tytułu stałych opłat związanych za prowadzenie gospodarstwa domowego oraz miesięcznej wysokości pomocy finansowej otrzymywanej od matki.

W odpowiedzi wnioskodawca złożył jedynie zaświadczenie określające wysokość wynagrodzenia oraz dwa postanowienia komornika sądowego o wysokości ciążącego na nim zadłużenia. Jednocześnie wskazał, że w ciągu ostatnich trzech miesięcy matka wydała na niego sto osiemdziesiąt złotych.

Mężczyzna dodał, że nie przedstawi wyciągów z rachunków bankowych, gdyż są one płatne. Nadto wyjaśnił, że prośby o przyznanie prawa pomocy i opisywanie trudnej sytuacji bytowej są dla niego upokarzające.

WSA odmówił skarżącemu prawa pomocy. Stwierdził, że podane przez niego informacje nie pozwalają na rzeczową ocenę jego sytuacji majątkowej i zdolności płatniczych. Mężczyzna złożył oświadczenia zawierające jedynie zdawkowe i bardzo fragmentaryczne informacje. Ponadto uchylił się od wykonania wezwania do ich uzupełnienia i wyjaśnienia zaistniałych wątpliwości.

Sąd orzekł, że nawet jeśli przyjąć, iż uzyskanie wyciągów było utrudnieniem finansowym, to mężczyzna i tak nie chciał podać nawet ilości znajdujących się tam środków. Sąd dodał, iż ocenę wniosku o przyznanie pomocy uniemożliwia przede wszystkim brak wykazania, jakiego rzędu kwoty aktualnie obciążają miesięczny budżet domowy, z tytułu stałych opłat za prowadzenie gospodarstwa. Nadto, wątpliwości wzbudziły sprzeczności pomiędzy okolicznościami wskazanymi we wniosku odnośnie jedynego źródła dochodu, a danymi zawartymi w zaskarżonej decyzji podatkowej, gdzie fiskus wskazał na rentę oraz dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mężczyzna pożalił się do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wskazał że znalazł się w sytuacji, która nie zapewnia minimum warunków bytowych dla całej rodziny i z tego względów zmuszony jest do korzystania z pomocy finansowej matki emerytki i sporadycznie siostry. Zwrócił również uwagę, że WSA w innych sprawach podatkowych przyznał mu prawo pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych. Postanowienia te nie zostały uchylone, a więc obowiązują do wydania prawomocnego orzeczenia i wiążą też w innych sprawach.

NSA 2 października 2015 roku oddalił zażalenie. Sąd stwierdził, że tylko zestawienie z sobą indywidualnej sytuacji majątkowej strony i konkretnych kosztów sądowych w danym postępowaniu sądowoadministracyjnym pozwala na ocenę zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy. O ile na danym etapie postępowania sąd jest w stanie określić wysokość kosztów sądowych, to dla zrekonstruowania drugiego elementu porównania, tj. sytuacji majątkowej wnioskodawcy, kluczowe jest prawidłowe i nie budzące wątpliwości zobrazowanie jego kondycji finansowej. To jednak w sprawie było niemożliwe, z uwagi na pominięcie lub zbagatelizowanie poleceń WSA.

Sąd dodał, że przyznanie skarżącemu prawa pomocy w innych odrębnych postępowaniach, toczących się przez WSA, nie jest argumentem przemawiającym za przyznaniem mu prawa pomocy w rozpoznawanej sprawie. Postanowienia te wywierają skutek prawny jedynie w graniach tych spraw sądowoadministracyjnych (II FZ 2010/14).