Opinie prawne w służbie polityce. Jak politycy wykorzystują pracę ekspertów

Ekspertyzy i opinie w założeniu mają wyjaśniać konkretne problemy prawne klientów i wskazywać sposoby ich rozwiązania. Są wykorzystywane m.in. do tworzenia strategii procesowych, argumentacji decyzji zarządczych, czy oceny ryzyka.

Elżbieta Witek. Reasumpcja głosowania i pięć opinii prawnych

Od lat ekspertyzy prawne służą też politykom do uzasadniania niektórych podejmowanych przez nich działań. Nierzadko chodzi o decyzje kontrowersyjne, również pod względem prawnym. Przykładem jest choćby sytuacja związana z reasumpcją, przegranego przez PiS, głosowania przy okazji procedowania projektu ustawy tzw. Lex TVN. Przypomnijmy, że ówczesna marszałek Sejmu Elżbieta Witek po dwugodzinnej przerwie w obradach zarządziła powtórkę tego głosowania powołując się na opinie prawne pięciu ekspertów. Okazało się jednak, że ekspertyzy te pochodziły z 2018 r. i zostały wydane do zupełnie innej sprawy.

Czytaj więcej

Polityka

Marszałek Witek powołała się na pięć opinii. Dr hab. Patyra: Świadomie wprowadziła w błąd

- Marszałek Sejmu świadomie wprowadziła w błąd nie tylko posłów uczestniczących w posiedzeniu, ale także wszystkich widzów i słuchaczy tego posiedzenia - uważa doktor habilitowany Sławomir Patyra. Na opinię konstytucjonalisty powoływała się Elżbieta Witek argumentując decyzję o reasumpcji głosowania.

Dwoma opiniami prawnymi podparł się także resort Zbigniewa Ziobry przekazując w 2017 r. CBA 25 mln zł z Funduszu Sprawiedliwości, które to środki miały zostać przeznaczone na zakup programu szpiegowskiego Pegasus. Ekspertyzy zostały zamówione już po przekazaniu tych środków.

Podpieranie dyskusyjnych decyzji politycznych opiniami prawnymi nie zniknęło jednak wraz z odejściem rządu PiS. Członkowie gabinetu Donalda Tuska też sięgają po tego rodzaju opracowania. Przeprowadzając na początku kadencji budzące kontrowersje zmiany w mediach publicznych minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz powołał się na „dwie opinie prawne wybitnych specjalistów”.

Czytaj więcej

Prawo karne

Bodnar o sprawie Romanowskiego: Mieliśmy ekspertyzy

Po otrzymaniu pisemnego uzasadnienia decyzji sądu o wypuszczeniu z aresztu Marcina Romanowskiego prokuratura złoży zażalenie na tę decyzję - zapowiedział na konferencji prasowej minister sprawiedliwości prokurator generalny Adam Bodnar.

Nie tylko PiS zasłania się ekspertyzami prawników

Trzema ekspertyzami podparł się z kolei minister sprawiedliwości Adam Bodnar uznając za wadliwe powołanie Dariusza Barskiego przez ministra Ziobrę na stanowisko prokuratora krajowego. W konsekwencji Barski stracił stanowisko. Po opinie ekspertów szef MS sięgnął też przed kilkoma dniami przy okazji zatrzymania byłego zastępcy Ziobry posła Marcina Romanowskiego. Prokuratura przekonywała, że o braku przeszkód do zatrzymania i wnioskowania o tymczasowe zatrzymanie polityka zapewniono w dwóch ekspertyzach prawnych. Sąd nie zgodził się jednak na aresztowanie posła z uwagi na mający go chronić immunitet Rady Europy. Romanowski zapowiedział zresztą złożenie zawiadomienia do prokuratury w sprawie tych opinii.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Łętowska o sprawie Romanowskiego. Mieszanie prawa z polityką

W sprawie immunitetowej wystarczyło wsłuchać się w głosy (były!) wskazujące na istnienie rozbieżności co do czasowego zakresu immunitetu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. A nie mieć nadzieję, że wystarczy działać.

Zapowiedź Romanowskiego za niewłaściwą uznaje prezes Fundacji Court Watch Polska Bartosz Pilitowski, który wskazuje, że opinie prawne podlegają ochronie z uwagi na wolność badań naukowych i wolność wyrażania opinii.

Dostrzega jednak problem w „wykorzystywaniu ekspertyz przez polityków w instrumentalny sposób”. - W sytuacjach, o których rozmawiamy opinia prawna jest formułowana po to, żeby uzupełnić wiedzę i pomóc decydentowi w podjęciu decyzji w obszarze, w którym nie jest on specjalistą. Nie służy natomiast do podejmowania decyzji za polityka. A niestety często jest tak przez nich przedstawiana - mówi Pilitowski.

Czas skończyć z dobieraniem ekspertów „pod tezę”

Jego zdaniem nierzadko politycy instrumentalizują opinie prawne poprzez formułowanie pytań z tezą czy zamawianie ich u osób, co do których mają pewność, że sporządzą je zgodnie z oczekiwaniami. - Decydenci uzasadniając swoje działania opiniami prawnymi i przedstawiając je publicznie jako coś wiążącego starają się przerzucić odpowiedzialność na ekspertów. A co do zasady ekspertyzy prawne nie mają mocy wiążącej, a decyzję ostatecznie podejmuje polityk. To zagrożenie dla prestiżu prawa i zaufania do prawników. Dlatego korporacje naukowe i prawnicze powinny pilnować zarówno rzetelności sporządzanych opinii, jak i tego, aby ekspertyzy ich członków nie były używane niezgodnie z przeznaczeniem – twierdzi Pilitowski.