Długi Polaków wobec sądów rosną coraz mocniej. Dlaczego tak się dzieje

Zaległości wobec wymiaru sprawiedliwości z roku na rok rosną. Jeszcze w 2020 r. wynosiły 748 mln zł, dziś już 968 mln zł. Chodzi o opłaty za koszty postępowania, świadczenia pieniężne, kary porządkowe, nawiązki itd. To wszystko, co w wyroku zostało zasądzone.

Przybywa również niechętnych do płacenia takich obciążeń. W 2020 r. było to 161 tys. osób, dziś jest już ich 174 tys. – I będzie więcej – twierdzą prawnicy. Powód? Ministerstwo Sprawiedliwości nie zmienia przepisów o egzekucji świadczeń na rzecz wymiaru sprawiedliwości. 

Dlaczego długi wobec wymiaru sprawiedliwości rosną

Zaległości dotyczą osób fizycznych. – W naszym raporcie informujemy wyłącznie o konsumentach – usłyszeliśmy w Biurze Krajowego Rejestru Długów. 

– Od 2017 r., kiedy sądy zaczęły na szeroką skalę dopisywać dłużników do biur informacji gospodarczej, w Krajowym Rejestrze Długów liczba takich zobowiązań wzrosła trzykrotnie – alarmuje Adam Łącki, prezes Krajowego Rejestru Długów. Ministerstwo Sprawiedliwości, które zapytaliśmy o reakcję na raport KRD, zastanawia się, jak usprawnić procedury, by egzekucja świadczeń sądowych przebiegała sprawniej i skuteczniej.

– Temat jest nam znany. Dokładnie analizujemy dane, tak by opracować najbardziej skuteczną strategię rozwiązania tego problemu – zapewnia Kamil Szwarbuła, dyrektor Biura Komunikacji i Promocji Ministerstwa Sprawiedliwości.

Zapytaliśmy prawników, skąd tak duży wzrost zaległości obywateli w stosunku do wymiaru sprawiedliwości? Ich zdaniem przyczyn rosnących kwot zaległości i liczby samych dłużników jest kilka.  Po pierwsze, kuleje egzekucja tych należności, która jest słaba i pozwala na wielomiesięczne unikanie płatności. Powodem jest brak odpowiedniej reakcji państwa na nieuiszczenie kwoty w wymagalnym pierwszym terminie. Po drugie, przykład idzie z góry. Ukarani obywatele, słysząc, że politycy czy celebryci nie wypełniają ciążących na nich sądowych nakazów i orzeczeń, uważają, że oni też nie muszą za nic sądom płacić. I po trzecie, wysoka inflacja postawiła w trudnej sytuacji wiele osób.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Dłużnicy sądów mają szybciej regulować należności

Przegrywają procesy, dostają grzywny, muszą zapłacić koszty postępowania, a tego nie robią. Liczb...

Najwyższe łączne zadłużenie sądowe to blisko 190 mln zł

Grzywny, kary zastępcze, nawiązki na rzecz Skarbu Państwa, kwoty pieniężne stanowiące przedmiot przepadku, koszty sądowe, pieniężne kary porządkowe na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie – to lista kar orzekanych przez sądy, które na mocy znowelizowanego w 2015 r. kodeksu karnego mają trafiać do biur informacji gospodarczej, jeśli nie zostaną opłacone w wyznaczonym terminie.

Wpis do rejestru utrudnia lub wręcz uniemożliwia korzystanie z wielu usług – zaciągnięcie kredytu czy pożyczki. I dlatego wpisanie dłużnika miało wspomóc wymiar sprawiedliwości w ściąganiu długów. Dziś takich wpisów dokonało 357 sądów spośród 377 działających.

Najwyższe łączne zadłużenie sądowe należy do mieszkańców Mazowsza (189,8 mln zł), ale najwięcej dłużników wpisanych mieszka na Śląsku (22,2 tys. osób). Niewiele mniej, bo 22,1 tys. dłużników nie ma w rejestrze przypisanego adresu zamieszkania (sądy, wpisując do KRD taką informację gospodarczą, nie zamieściły powyższych danych). Najmniej dłużników sądowych znajdziemy w woj. świętokrzyskim (3,4 tys. osób), mają też najniższe zaległości (12,4 mln zł).

Z raportu KRD wynika, że najszybciej spłacane są najniższe grzywny, te do 500 zł.

Średnie zadłużenie sądowe przypadające na jednego dłużnika wynosi dziś 5568 zł, wśród rekordzistów są prawdziwi milionerzy – pewien 51-letni mężczyzna z woj. pomorskiego z długiem wobec SR na ponad 75 mln zł czy 55-letni mieszkaniec Mazowsza z długiem na blisko 25 mln zł wobec SO.

Kto najczęściej nie płaci

W gronie dłużników przeważają mężczyźni. Jest ich prawie siedmiokrotnie więcej niż kobiet (151,3 tys. wobec 22,5 tys.). Mają też niemal osiem razy większe zadłużenie łączne (856,6 mln zł wobec 111,2 mln zł).

Biorąc pod uwagę wiek, najliczniejszą grupę dłużników stanowią osoby w wieku 36–45 lat (to ponad 55 tys. osób). Niewiele mniejsze grono – ponad 50 tys. dłużników – tworzą osoby z przedziału wiekowego 26–35 lat. Zdecydowanie najmniej liczną grupą konsumentów zadłużoną wobec sądów są seniorzy (6179 osób). Największe długi zgromadziły jednak osoby w wieku 46–55 lat (ponad 309,1 mln zł).

Sytuacja stale się pogarsza. Dowód? Raport KRD na koniec 2022 r. Wówczas to prawie 163 tys. osób zwlekało z uregulowaniem swoich zaległości względem polskiego wymiaru sprawiedliwości. Łączna kwota tego zadłużenia wynosiła ponad 755 mln zł. Ponad połowa wszystkich zaległości to długi w miastach liczących ponad 50 tys. mieszkańców. Najwięcej dłużników mieszkało w miejscowościach zamieszkanych przez 20–50 tys. osób. Największą liczbę zobowiązań względem sądów mieli młodzi ludzie do 35. roku życia. Oni stanowili także największą grupę dłużników.

„Politycy tego nie robią, to dlaczego ja mam płacić”

– Mam swoje przemyślenia co do wzrostu zaległych opłat – mówi Andrzej Sadowski z Centrum imienia Adama Smitha. I wyjaśnia, że taką sytuację może powodować fakt, że dłużnicy czują się bezkarni. Twierdzą, że mogą przedłużać niepłacenie zobowiązań.