Prof. Henryk Haak: Piszący do sądu musi widzieć cały spór

Rz: Napisał pan z córką i opublikował opasłą książkę: „Pisma procesowe w sprawach rodzinnych z objaśnieniami". Jej cena sugeruje, że jest raczej dla prawników?

Prof. Henryk Haak, Uniwersytet Szczeciński, specjalista od prawa rodzinnego:

Jest przeznaczona nie tylko dla prawników. Mamy nadzieję, że okaże się pomocna m.in. dla pracowników socjalnych, asystentów rodziny oraz każdego Kowalskiego, który w swojej sprawie rodzinnej zamierza się zwrócić do sądu. Przedstawiliśmy 140 wzorów pism, a przy wzorach również np. informacje dotyczące opłaty sądowej oraz wynagrodzenia adwokata czy radcy w danej sprawie.

Kowalscy pewnie niektóre pisma sporządzają osobiście, może nawet odręcznie. Jakie najczęściej popełniają błędy?

Do błędów najczęściej spotykanych w pismach do sądu należy zaliczyć nieprawidłowe lub niepełne określenie żądania. Dotyczy to nie tylko pozwu o rozwód czy o ustalenie ojcostwa, ale także np. wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem, apelacji i zażalenia. Zazwyczaj jest to konsekwencja braku wiedzy o odpowiednich regulacjach prawnych. To zresztą powoduje, że także uzasadnienia żądań bywają co najmniej niepełne. Unikaniu takich uchybień ma służyć nasza książka.

Znajomy zapytał mnie niedawno, jak uzyskać w sądzie zmniejszenie alimentów. Zerknąłem na stronę 341: „Pozew o obniżenie alimentów"‚ ale chyba więcej jest pozwów o podwyższenie alimentów, a tam objaśnienia wcale nie są dłuższe. Czyżby łatwiej było uzyskać podwyższenie niż obniżenie alimentów?

Przy niektórych wzorach staraliśmy się unikać zbędnych powtórzeń. Dotyczy to m.in. wzorów pozwu o podwyższenie alimentów oraz pozwu o ich obniżenie. Proszę zwrócić uwagę, że te wzory są poprzedzone wzorem pozwu o alimenty. Podwyższenie alimentów następuje zazwyczaj wtedy, gdy zwiększyły się usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, a obniżenie alimentów – gdy istotnie zmniejszyły się możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Te przesłanki zostały już wyjaśnione przy wzorze pozwu o alimenty.

Doradzanie, jak uzasadnić pozew rozwodowy, zwłaszcza z orzeczeniem winy, nie jest chyba proste. Wiadomo: trzeba wskazać warunki formalne, ale co z merytorycznymi radami? Jaki tu państwo stosowali klucz?

W naszych wzorach nie tyle chodzi o doradzanie, ile o wskazywanie, w jaki sposób należy uzasadniać żądanie i jakie składać wnioski dowodowe. Pomocą ma być nie tylko wzór, lecz również wyjaśnienia do niego. Skoro zaś mowa o pozwie rozwodowym zawierającym żądanie orzeczenia o winie, to taką pomocą mają być m.in. te wyjaśnienia, które dotyczą przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego (zawinionych, niezawinionych oraz takich, które mogą być zawinione albo niezawinione). Choć nie ukrywam, że właśnie w objaśnieniach do wzoru pozwu o rozwód zwróciliśmy uwagę na doniosłe znaczenie praktyczne możliwości zaniechania orzekania o winie. Podkreśliliśmy, że umożliwia ono obojgu małżonkom godne zakończenie nieudanego małżeństwa. Gdy rozwodzący się mają wspólne dziecko, zaniechanie orzekania o winie – nie antagonizując małżonków – może przynajmniej nie utrudniać kontaktów z dzieckiem tego rodzica, przy którym ono nie pozostaje. Zwróciliśmy też uwagę m.in. na to, że polskie prawo rodzinne nie przewiduje możliwości stopniowania winy, że nie ma winy większej i mniejszej.

Uwzględnili państwo wiele zmian prawa z ostatnich lat. Jak długo książka będzie aktualna?

Wbrew temu, co może się wydawać, zmiany prawa w zakresie omawianych przez nas zagadnień nie były w tym okresie duże. A tylko rewolucyjne zmiany mogłyby spowodować, że książka straci w znacznej części aktualność.