Daleka droga do naprawienia szkody

8 stycznia 2010 r. Sejm uchwalił nowelizację [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=F31AD7B65EB7526836952DCE51DA33BE?id=166935]prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[/link]. Przyznaje ona osobom i firmom prawo do występowania ze skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego. Podatnikom ma otworzyć drogę do żądania przed sądem powszechnym odszkodowania za spowodowaną wydanym wyrokiem szkodę. Jednak prawo, na które podatnikom – nie wiedzieć czemu – przyszło czekać aż pięć lat (analogiczne przepisy obowiązują w prawie cywilnym od 6 lutego 2005 r.), ma wady i może być niekonstytucyjne.

[srodtytul]Nie dla każdego[/srodtytul]

Podatnicy i ci, którzy zaskarżyli decyzje administracyjne, będą mogli wystąpić ze skargą, ale tylko wówczas, gdy orzeczenie wyrządzi im szkodę, a jego niezgodność z prawem wynika z „rażącego naruszenia norm prawa Wspólnoty Europejskiej”. To znacząco ogranicza krąg osób mogących się ubiegać o potwierdzenie wadliwości wyroku. Dlaczego posłowie chcieli, by naruszenie prawa było rażące, i o jakie prawo Wspólnoty Europejskiej chodzi – nie wiadomo (według art. 87 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1E4F41766582B4569ABEC5136A1EBD3B?id=77990]konstytucji[/link] źródłem prawa jest konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia). Nie wiadomo też, kto ma stwierdzić to rażące naruszenie i co będzie, gdy sąd w wadliwym orzeczeniu w ogóle nie powoła się na prawo UE.

Takich wymogów nie zawiera [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeks postępowania cywilnego[/link]. Ci, którzy będą chcieli, by sąd administracyjny potwierdził niezgodność z prawem uzyskanego orzeczenia, muszą więc być gotowi na trudności.

[srodtytul]Szkodliwe ograniczenie[/srodtytul]

Nowe przepisy skutecznie ograniczą podatnikom możliwość dochodzenia odszkodowań. Wszystko przez art. 4 ustawy, zgodnie z którym skarga będzie przysługiwała tylko od orzeczeń, które stały się prawomocne po 1 września 2004 r., na wzór art. 417[sup]1[/sup] [link= http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego (DzU z 2005 r. nr 13, poz. 98)[/link].

Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, iż 8 grudnia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis prawa cywilnego za niezgodny z konstytucją. Zdaniem TK podstawa do występowania z roszczeniem z tytułu szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem orzeczeniem sądu istnieje od momentu wejścia w życie Konstytucji RP, czyli od 17 października 1997 r., a nie od 1 września 2004 r., jak chciał ustawodawca [b](sygn. SK 34/08)[/b]. Posłowie najwyraźniej przeoczyli to orzeczenie Trybunału, uchwalając przepisy regulujące kwestię skargi na wadliwe orzeczenia sądów administracyjnych.

Według Biura Prasowego Kancelarii Prezydenta RP nowe rozwiązania nie budzą wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP, a wprowadzenie do postępowania sądowoadministracyjnego instytucji skargi uwzględnia moment powstania wojewódzkich sądów administracyjnych. Z tego też względu w środę na wspólnym posiedzeniu Komisji Ustawodawczej oraz Praw Człowieka, Praworządności i Petycji senatorowie opowiedzieli się za zmianą daty z 1 września na 1 stycznia 2004 r. Pytanie tylko, dlaczego orzeczenia wydawane przez Naczelny Sąd Administracyjny w okresie, gdy istniało jednoinstancyjne sądownictwo administracyjne, mają pozostać poza kontrolą.

– Nowa instytucja jest potrzebna i widać to gołym okiem. Daje ona bowiem możliwość uwzględnienia w sprawach już zakończonych korzystnego orzecznictwa sądów i orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wskazujących na niekonstytucyjną wykładnię organów i sądów – podkreśla Ireneusz Krawczyk, partner w kancelarii Ożóg i Wspólnicy.

[ramka][b]Opinia: Dorota Szubielska, radca prawny w kancelarii Chadborune & Parke[/b]

Uchwalona nowelizacja rozczarowuje z wielu powodów. Przede wszystkim nieuzasadniony jest parasol ochronny nad NSA. NSA to przecież sąd drugiej instancji. Zbieżność nazwy środka zaskarżenia nie oznacza, że NSA powinien być traktowany jak SN, a orzeczenia korzystały z „domniemania nieomylności”. Szkoda, że posłowie nie zwrócili uwagi na znaczenie konstytucjonalizacji odpowiedzialności władzy publicznej, o której mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego. TK uznał, że prawo podmiotowe do domagania się odszkodowania za niezgodne z prawem działania władzy publicznej nie powinno być ograniczane w czasie, ponieważ od momentu wejścia w życie Konstytucji RP istnieje podstawa do roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem orzeczeniem sądu.[/ramka]