W jakiej sytuacji urzędnik nie powinien rozstrzygać

Przesłanki wyłączenia od udziału w postępowaniu możemy podzielić na dwie kategorie. Pierwsza to przypadki wyraźnie wskazane w art. 24 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, które powodują, iż pracownik z mocy prawa nie może uczestniczyć w postępowaniu. Druga to istnienie wątpliwości co do bezstronności pracownika, które powinny być uprawdopodobnione.

[srodtytul]Więź ze stroną lub sprawą[/srodtytul]

Nie jest konieczne udowodnienie, że istnienie wymienionych w art. 24 § 1 k.p.a. powiązań ma lub będzie mieć rzeczywisty wpływ na bezstronność pracownika. Samo wystąpienie wymienionych w nim okoliczność powoduje bowiem brak zdolności do uczestniczenia w wydawaniu rozstrzygnięć w konkretnej sprawie i powodować powinno odsunięcie pracownika z mocy prawa.

Przykładem okoliczności powodującej konieczność wyłączenia pracownika jest wcześniejsze wykonywanie przez niego dokumentacji technicznej dla strony w postępowaniu w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę (wyrok NSA z 19 kwietnia 2001 r., IV SA 785/99). Wyłączeniu z mocy prawa podlegać będzie także osoba, która brała udział w wydawaniu decyzji w niższej instancji. Unormowanie to należy rozumieć szeroko. Dotyczyć będzie zatem takich sytuacji, w których urzędnik brał bezpośredni udział w wydawaniu rozstrzygnięć (np. jako członek organu kolegialnego), jak również takich, w których wykonywał jedynie czynności pomocnicze jako pracownik urzędu – aparatu wspierającego organ administracji.

Wyłączony pracownik nie może brać udziału we wszelkich czynnościach związanych z rozpatrzeniem odwołania, w tym polegających na jego badaniu pod względem spełniania wymagań formalnych. Przepis ten ma również zastosowanie do pracowników naczelnych organów administracji publicznej i wyłącza udział takiego pracownika w ponownym rozstrzygnięciu sprawy na wniosek strony [b](wyrok NSA z 10 stycznia 2003 r., V SA 1230/02)[/b].

[srodtytul]Podejrzenie o stronniczość[/srodtytul]

Katalog przesłanek warunkujących wyłączenie pracownika wskazany w art. 24 § 1 k.p.a. nie jest zamknięty. Samoistną przesłanką wyłączenia będzie również, zgodnie z art. 24 § 3 k.p.a., istnienie okoliczności, które powodują wątpliwość co do bezstronności pracownika. Wyłączenie z tych powodów nie następuje z mocy prawa, lecz na wniosek strony, a ich istnienie powinno być przez wnioskującego co najmniej uprawdopodobnione. Oznacza to, że wyłączenie pracownika z udziału w postępowaniu nie musi być oparte na konkretnych wnioskach dowodowych, np. dokumentach, do których niejednokrotnie strona może nie mieć dostępu. Strona musi jedynie wskazywać istnienie „prawdopodobnych” okoliczności wywołujących wątpliwości (np. jawna przynależność pracownika do organizacji, która jest w opozycji do żądań strony postępowania; publiczne wystąpienia pracownika sugerujące jego stosunek do sprawy).

[srodtytul]Rażące naruszenie prawa[/srodtytul]

W razie wyłączenia na zasadzie art. 24 § 1 k.p.a. następuje ono z mocy prawa. Kwestią sporną jest natomiast, czy w tej sprawie powinno zostać wydane postanowienie. Taka forma jest bowiem właściwa, gdy wyłączenie następuje na wniosek zgłoszony w trybie art. 24 § 3 k.p.a. Pamiętać jednak należy, że na postanowienie bezpośredniego przełożonego pracownika w sprawie odmowy wyłączenia pracownika stronie nie przysługuje zażalenie.

Strona zawsze może jednak wydane rozstrzygnięcie zaskarżyć w trybie zwykłym (odwołanie) oraz w trybach szczególnych. Wydanie bowiem rozstrzygnięcia w postępowaniu, w którym uczestniczył pracownik podlegający wyłączeniu, uzasadnia złożenie wniosku o wznowienie postępowania lub o stwierdzenie nieważności tak wydanej decyzji.

[ramka] [b]Podstawy do odsunięcia od sprawy[/b]

Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu w sprawie (art. 24 § 1 k.p.a.):

- w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

- swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia (także po ustaniu małżeństwa),

- osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli (także po ustaniu powyżej wskazanych stosunków),

- w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,

- w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,