Co może zrobić firma, gdy jej dłużnik pozbywa się majątku

Z pomocą przychodzą nam przepisy kodeksu cywilnego dotyczące tzw. skargi pauliańskiej (art. 527 i nast. kodeksu cywilnego). Chroni ona wierzyciela przed pokrzywdzeniem w wyniku dokonania przez dłużnika czynności prawnej.

Na czym polega? Otóż przedsiębiorca, który jest wierzycielem, może żądać, by czynność prawna dłużnika została uznana w stosunku do niego za bezskuteczną i by w konsekwencji mógł poszukiwać zaspokojenia z tego, co wskutek czynności wyszło z majątku dłużnika lub do niego nie weszło.

Wierzyciel, nie mogąc zaspokoić swojego roszczenia z majątku dłużnika, będzie mógł tego dokonać z majątku osoby trzeciej.

[ramka][b]Przykład[/b]

Jan K. prowadzący działalność gospodarczą pożyczył od Marka Z. 18 000 zł. Miał je oddać 15 grudnia. Ponieważ termin spłaty minął, a on pieniędzy nie oddał i wiedział, że nie ma nadal wolnych środków, podarował swój samochód synowi – Bartkowi K. Bał się bowiem, że wierzyciel może próbować wyegzekwować należne mu pieniądze w ten sposób. W tej sytuacji Marek Z. będzie mógł dochodzić spłaty pożyczki bezpośrednio od Bartka K.[/ramka]

[srodtytul]Konieczne warunki[/srodtytul]

Skarga pauliańska jest wyjątkiem od zasady nienaruszalności umów. Aby zatem można było z niej skorzystać, trzeba spełnić pewne warunki. Jakie? Określają to przepisy. Konieczne jest:

- dokonanie przez dłużnika ważnej czynności prawnej,

- pokrzywdzenie wierzyciela,

- uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią,

- świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela,

- świadomość osoby trzeciej pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika lub możliwość powzięcia takiej informacji przy zachowaniu należytej staranności,

- żądanie wierzyciela uznania danej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego.

[srodtytul]Umowa może być nieważna[/srodtytul]

Konieczność dokonania ważnej czynności prawnej tylko z pozoru jest oczywista. Może się bowiem okazać, że zamiast skargi pauliańskiej powinniśmy raczej powołać się na nieważność czynności dokonanej przez naszego kontrahenta (będzie tak, gdy chcąc uniknąć egzekucji, np. sporządzi umowę sprzedaży, podczas gdy dana rzecz nadal pozostaje w jego władaniu). Taka czynność jest nieważna.

Kolejną okolicznością wyłączającą możliwość zastosowania skargi pauliańskiej ze względu na nieważność jest niedochowanie wymogów dotyczących formy (np. sprzedaż nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego).

[srodtytul]Z pokrzywdzeniem wierzycieli[/srodtytul]

Bezskuteczne mogą być tylko czynności prawne. Będą to czynności dokonane zarówno w sposób wyraźny, jak i dorozumiany, tak odpłatne, jak i nieodpłatne.

Za bezskuteczne może być uznane również zaniechanie dokonania czynności prawnej powodującej zwiększenie majątku lub zapobiegającej jego zmniejszeniu, jeżeli zaniechanie było wyrazem woli dłużnika, który uświadamiał sobie skutek zaniechania, np. wiedząc, że istnieją podstawy do wystąpienia z roszczeniem, nie dokonuje tego i w konsekwencji nie uzyskuje należnego mu świadczenia. Podstawową rolę odgrywać będą jednak umowy.

Czynność zostanie uznana za bezskuteczną, gdy pojawi się pokrzywdzenie wierzycieli, niewypłacalność dłużnika, świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli oraz wiedza osoby trzeciej o świadomym pokrzywdzeniu wierzycieli przez dłużnika.

Jeżeli wskutek dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli dłużnik stał się niewypłacalny albo dokonanie czynności pogłębiło stan niewypłacalności, możemy jako wierzyciel żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do nas. Czynność prawna dłużnika może być zatem skutecznie zaskarżona, tylko gdy została dokonana z pokrzywdzeniem nas jako wierzycieli.

[b]Czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej dokonaniem.[/b]

[srodtytul]Dowody na potwierdzenie[/srodtytul]

Na niewypłacalność wskazywać może bezskuteczne prowadzenie egzekucji przez jakiegokolwiek wierzyciela przeciwko dłużnikowi, złożenie spisu majątku przez dłużnika, zawieszenie wypłat, ogłoszenie upadłości, wszczęcie postępowania układowego itp. W toku procesu możemy wykazywać stan niewypłacalności dłużnika lub fakt pogłębienia niewypłacalności wskutek dokonania czynności wszelkimi dopuszczalnymi środkami dowodowymi.

Domagając się uznania czynności dłużnika za bezskuteczną, musimy udowodnić, że nasza wierzytelność nie została zaspokojona oraz że czynność, którą zaskarżyliśmy, była przyczyną lub jedną z przyczyn niewypłacalności albo pogłębienia się stanu niewypłacalności.

[b]Nie jest wystarczające dla udowodnienia, że czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy dokonanie przez dłużnika czynności spowodowało zmniejszenie jego majątku. [/b]

[srodtytul]Celowe działania[/srodtytul]