Świadek z ochroną: bardziej wartościowe zeznania dla sądu

Nieważne, czy sprawa dotyczy gangu i mafii czy zwykłego procesu karnego. Jeśli świadek, zeznając, obawia się o swoje bezpieczeństwo i życie, dostanie pomoc i ochronę. Zasadą będzie też zachowanie poufności danych adresowych świadków i pokrzywdzonych.

Krótko mówiąc, w protokole przesłuchania nie zostaną zamieszczone dane o miejscu zamieszkania oraz pracy. Trafią do załącznika, do którego dostęp będą miały tylko policja, prokuratura lub sąd.

Tak szeroka ochrona będzie możliwa za sprawą nowej ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, która właśnie wchodzi w życie. Pomoc będzie wyglądać różnie w zależności od okoliczności i zagrożenia. Jej stopień oceni policja.

Możliwe będzie też przesłuchanie w formie wideokonferencji. I to nie tylko w wypadku osób małoletnich czy mających kłopot z dojazdem do sądu, ale także ryzyka paraliżującego oddziaływania oskarżonego na świadka.

Pieniądze albo obstawa

– To jedyny sposób, by świadek czy pokrzywdzony zechcieli bez obaw mówić przed sądem – tak zachwalał projekt jego autor Marek Biernacki, były minister sprawiedliwości.

Taka ochrona musi kosztować. W pierwszym roku państwo ma zamiar wydać maksymalnie 27 mln zł, a w ciągu dziesięciu lat – 435 mln zł.

Z opinią, że bezpieczny świadek jest bardziej wartościowy dla wymiaru sprawiedliwości, zgadzają się adwokaci.

– Niejeden raz miałem klienta oskarżyciela posiłkowego, który zgłaszał świadków mających potwierdzić wersję prokuratury – mówi adwokat Robert Ptaszyński. – Wbrew temu, o czym zapewniał, kiedy przyszło im stanąć przed sądem, im bardziej patrzyli w stronę ławy oskarżonych, tym mniej pamiętali okoliczności zdarzenia – opowiada. Często dopiero wyproszenie oskarżonych z sali rozpraw przywracało świadkom pamięć.

– Pamiętam proces, w którym kobieta, ważny naoczny świadek napadu na autokar z wycieczką obywateli ze Wschodu, nawet nie zerkając w stronę ławy oskarżonych, zapewniała, że nic nie widziała, nikogo nie pamięta i nie rozpoznaje. Dopiero przypomnienie przez sąd, że za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna, odświeżyło jej pamięć – wspomina adwokat Bożena Krupska.

Nie wystarczy się bać

Dzięki nowym przepisom sytuacja ma szansę się zmienić. Zagrożony świadek czy pokrzywdzony, jeśli uzasadnią swoje obawy, dostaną pomoc. Ta może polegać na ochronie na czas czynności procesowych, ochronie osobistej oraz pomocy technicznej, np. przeprowadzce, gotówce na życie czy lekarza.

Pierwszy ze środków (asysta policjantów w czasie przesłuchania przed sądem, a także w drodze do i z sądu) będzie stosowany w każdej sprawie z ryzykiem zagrożenia dla życia lub zdrowia świadka. Dwóch pozostałych (stała lub czasowa asysta policjantów, obserwacja i ochrona w przemieszczaniu się) będzie się udzielać w razie wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej.