Lustracja w urzędach: wklejali zdjęcia do paszportów, mogą stracić pracę

Do rzecznika praw obywatelskich wpływają wnioski od urzędników, pracowników ministerstw, pracowników cywilnych służb mundurowych, funkcjonariuszy po pozytywnej weryfikacji, którzy mogą stracić pracę przez nowe przepisy o lustracji w służbie cywilnej.

Publikacja: 10.07.2023 09:54

Wydział Paszportowy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnęrznych w Białymstoku.

Wydział Paszportowy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnęrznych w Białymstoku.

Foto: PAP/Roman Sieńko

Chodzi o obowiązującą od 27 czerwca nowelizację ustawy o służbie cywilnej. Jak pisaliśmy na łamach "Rzeczpospolitej", w pierwotnym założeniu miała usprawnić nabory w służbie cywilnej i uelastycznić godziny pracy. Za sprawą rządowej autopoprawki, wprowadzonej jeszcze przed złożeniem projektu do Sejmu, może doprowadzić do natychmiastowego zwolnienia starszych urzędników.

Nowelizacja zakazuje dalszego zatrudnienia w korpusie służby cywilnej osobom, które "w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowały lub pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub były współpracownikami tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów". - Powyższe przepisy oznaczają niemożność kontynuowania stosunków pracy osób już zatrudnionych, wypełniających powyższe przesłanki, oraz wykluczają zatrudnienie takich osób w przyszłości - czytamy na stronie Sejmu.

Regulacja wprowadzająca automatyczne rozwiązanie stosunków pracy z określoną grupą pracowników urzędów państwowych i służby cywilnej, która nie przewiduje jakiejkolwiek indywidualnej oceny pracowników poprzedzającej wygaszenie stosunku pracy, spotkała się z krytyką rzecznika praw obywatelskich. Również środowiska prawnicze jeszcze na etapie procedowania ustawy w parlamencie alarmowały, że takie rozwiązania mogą być niezgodne z konstytucją. Negatywne stanowisko wyraziła Naczelna Rada Adwokacka. – Wygaszenie stosunków pracy ma następować bez jakiejkolwiek indywidualnej oceny poszczególnych przypadków, nie będzie też podlegać sądowej kontroli – zauważył w uchwale Przemysław Rosati, prezes NRA.

Po wejściu w życie ustawy do rzecznika praw obywatelskich wpływają wnioski od osób, które są w takiej sytuacji. Piszą m.in. pracownicy ówczesnych biur paszportowych, zajmujący się wklejaniem zdjęć do książeczek paszportowych, urzędnicy obsługujący rejestr PESEL, zajmujący się pracą biurową, ale również i byli funkcjonariusze służb bezpieczeństwa, którzy po 1990 r. przeszli pozytywną weryfikację. To np. pracownicy ministerstw czy pracownicy cywilni w służbach mundurowych.

- Są to osoby z wieloletnim stażem, często w wieku przedemerytalnym, objęte ochroną stosunku pracy. Zwracają uwagę, że z dnia na dzień stracą pracę bez jakichkolwiek świadczeń i bez możliwości odwołania się do sądu - czytamy na stronie RPO.

W odpowiedzi na wnioski rzecznik wskazuje, że w zakresie wygaszenia stosunków pracy zainteresowane osoby mogą rozważyć złożenie pozwu do sądu o przywrócenie do pracy lub zasądzenie odszkodowania. - Taką możliwość przewiduje art. 264 § 2 kodeksu pracy. Zgodnie z nim żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia wygaśnięcia umowy o pracę. W związku z tym termin do wniesienia odwołania zależy od konkretnej sytuacji pracownika, o której mowa w art. 10 i 11 ust. 2 i 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie cywilnej - wyjaśnia RPO.

Wskazuje też, że w sprawie istnieje możliwość odwołania się do stanowiska Sądu Najwyższego zaprezentowanego w uchwale 17 listopada 2022 r., sygn. akt III PZP 2/21. Zgodnie z nią sąd rozpoznający sprawę może samodzielnie pominąć niekonstytucyjny przepis ustawy, jeśli przepis utracił moc obowiązującą. Wówczas bowiem sąd nie ma możliwości skierowania pytania prawnego do TK na podstawie art. 193 Konstytucji.

Czytaj więcej

Od dzisiaj rusza lustracja urzędników. Obejmie ponad 40 tys. osób

Przypomnijmy, iż zgodnie z zapisami nowelizacji kierownicy urzędów, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie przepisów mają obowiązek przekazać prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu listy wszystkich zatrudnionych członków korpusu służby cywilnej oraz urzędników państwowych i innych pracowników, o których mowa w ustawie o pracownikach urzędów państwowych, urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972, w celu sprawdzenia treści złożonych przez nich oświadczeń. Prezes IPN w terminie do 5 miesięcy od dnia otrzymania listy, przekaże zwrotnie kierownikom urzędów informacje o osobach, które złożyły oświadczenia potwierdzające pracę, służbę lub współpracę z organami bezpieczeństwa państwa. Stosunki pracy tych osób wygasną po upływie 30 dni od dnia otrzymania przez kierownika urzędu informacji od Prezesa IPN.

Co więcej, zgodnie z nowymi przepisami, osoby, które do tej pory nie składały oświadczeń lustracyjnych będą obowiązane do ich złożenia w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku zadeklarowania pracy, służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa ich stosunki pracy wygasną po upływie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia. Po upływie terminu do złożenia oświadczenia lustracyjnego wygasną również stosunki pracy osób, które były zobowiązane do jego złożenia, a tego nie zrobiły.

Chodzi o obowiązującą od 27 czerwca nowelizację ustawy o służbie cywilnej. Jak pisaliśmy na łamach "Rzeczpospolitej", w pierwotnym założeniu miała usprawnić nabory w służbie cywilnej i uelastycznić godziny pracy. Za sprawą rządowej autopoprawki, wprowadzonej jeszcze przed złożeniem projektu do Sejmu, może doprowadzić do natychmiastowego zwolnienia starszych urzędników.

Nowelizacja zakazuje dalszego zatrudnienia w korpusie służby cywilnej osobom, które "w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowały lub pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub były współpracownikami tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów". - Powyższe przepisy oznaczają niemożność kontynuowania stosunków pracy osób już zatrudnionych, wypełniających powyższe przesłanki, oraz wykluczają zatrudnienie takich osób w przyszłości - czytamy na stronie Sejmu.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP