Koziołek na miarę czasów

Czuje się pan już w Warszawie jak w domu?

Ondrej Spišak:

Nie mam tu rodziny, ale bywam tutaj często. Więc to właściwie jest mój drugi dom.

Czytaj Kulturę w Życiu Warszawy

Jak wyglądało pierwsze spotkanie z naszym miastem?

Dawno temu, bo w 1994 roku, przyjechałem tu, żeby zrobić pierwszy polski spektakl – „Robinsona Crusoe" w teatrze Lalka. Warszawa była jeszcze nierozbudowanym, brudnym miastem. Obok PKiN królowały bazary i jakiś lunapark. Wszystko to było takie postsocjalistyczne. Nie przeszkadzają mi tego typu klimaty. Pochodzę z podobnego do Polski kraju – Słowacji (urodził się tam w 1965 roku – przyp. red.) i przyznam, że cierpię na coś, co Niemcy nazwali „ostalgią". Podoba mi się, jak twarze miast się zmieniają, „wyczyszczają", nabierają klasy. Ale trochę za dawnym wizerunkiem tęsknię.

Czy miejsca pana inspirują?

Raczej osoby z nimi związane. W ogóle ludzie mnie ciekawią – spotykani na co dzień i związani ze sztuką, z teatrem.

A bohaterowie? Według jakiego klucza ich pan dobiera?

Szukam silnych, wyrazistych osobowości i barwnych postaci.

Na dyplom w 1986 roku przygotował pan „Dżezinbad" wg „Na szkle malowane" Ernesta Brylla – spektakl, który zyskał rozgłos dzięki łóżkowym perypetiom Janosika. Ale były też wspomniany „Robinson...", a także „Rudy Dżil i jego pies" wg Tolkiena, „Wyprawa do wnętrza ziemi" na motywach powieści Verne'a, „Odyseja" Homera i „Buratino" – tołstojowska wersja przygód Pinokia...

... to wszystko w Lalce. A poza tym opowiadałem młodym widzom m.in. o Guliwerze i Alicji w Krainie Czarów. Dorosłym zaś o Merlinie i Kowalu Malambo. W każdym z tych scenicznych opowiadań stoi bardzo silny bohater. Poszukujący nowego świata albo jego porządku, tworzący coś lub o coś walczący. Zawsze kryje się za tym wizja. To jest, oprócz drogi, którą przechodzi bohater, najciekawsze.

A autorzy? Na przykład Tadeusz Słobodzianek, z którym pan intensywnie współpracuje?

To dla mnie także dużej klasy postać. Pociąga mnie mocą i precyzją swoich koncepcji. W jego „Merlinie. Innej historii" dodatkowo poruszyła mnie destrukcja. Zniszczenie jako niezaplanowany wynik bezwzględnego dążenia do celu. Nie budowanie, a erozja. Można potraktować ten obraz jako apokaliptyczną charakterystykę współczesnego świata.

A co pociągnęło pana w „Naszej klasie"? Rozliczenie z przeszłością?

Nie mam potrzeby rozliczeń. Chciałem spojrzeć na to z zewnątrz, także dlatego, że długo miałem wątpliwości, czy podejmować się realizacji tej sztuki. Uważałem, że powinien to zrobić ktoś stąd. Jednakże zrozumienie tej historii w sensie ogólnoludzkim, nie regionalnym, przeważyło.

Wizjonerzy, kreatorzy, burzyciele... Gdzie w tej klasyfikacji mieści się bohater pana najnowszego spektaklu – Koziołek Matołek?

Znakomicie do tego zestawu pasuje. Na początku historii godzi się, dla dobra koziego rodu, poszukać Pacanowa. Żeby wszyscy się dowiedzieli, co to marzenie jest warte.

Nie rusza w świat dlatego, że jest niespokojnym duchem i w miejscu usiedzieć nie może?

Pewnie też. Jego historia jest tak napisana, że tych interpretacji może być wiele. Z pewnością jednak to również bohater wizjoner. Niezależnie od tego, czy wędruje dla siebie, dla innych, czy przez przypadek.

Kiedy poznał pan Matołka?

Całkiem niedawno, kiedy zaproponowano mi przygotowanie spektaklu w Teatrze Na Woli. Z dzieciństwa pamiętam inne wasze kreskówki: „Bolka i Lolka", „Reksia", „Zaczarowany ołówek". Koziołka nie. Może dlatego, że – chociaż wędruje po świecie – jest o wiele mocniej osadzony w polskich realiach i myśleniu niż pozostali bohaterowie.