Milczący udział w Zagładzie

Przedstawienie będzie adaptacją głośnej i kontrowersyjnej książki „Jan Karski. Powieść” francuskiego autora Yannicka Haenela.

Jego bohaterem jest emisariusz Państwa Podziemnego, który na prośbę przywódców warszawskiego getta miał przekazać światu wiadomości, że nad Wisłą realizowany jest plan Zagłady polskich i europejskich Żydów. Karski dwukrotnie przebywał za murem warszawskiego getta, przedostał się też do obozu w Izbicy Lubelskiej. Potem, przedzierając się przez okupowaną Europę, dotarł z raportem do rządu polskiego w Londynie. Przedstawił go też ministrowi spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Anthony'emu Edenowi oraz prezydentowi Stanów Zjednoczonych Franklinowi Rooseveltowi.

Spektakl wyreżyseruje Arthur Nauzyciel, uczeń Antoine'a Viteza, dyrektor Narodowego Centrum Dramatycznego w Orleanie, który pracował m. in. w paryskim Odeonie i Komedii Francuskiej. Jego dziadkowie byli polskimi Żydami, którzy wyemigrowali do Francji.

[srodtytul] Gra antysemityzmem [/srodtytul]

Książka była w zeszłym roku nominowana do Nagrody Gouncourtów, otrzymała nagrodę czytelników Prix du roman Fnac, przez wiele tygodni nie schodziła z listy bestsellerów. Pod koniec 2009 r. utwór Haenela ukazał się w Polsce. Spotkał się z lekceważącym przyjęciem lub został przegapiony. Niezasłużenie. Historycy wytykali mu niedopatrzenia faktograficzne, przyjaciele Karskiego — wykorzystanie postaci emisariusza, ich zdaniem, w sposób niezgodny z jego poglądami. Padły zarzuty bagatelizowania polskiego antysemityzmu. Heannel jednak tej kwestii nie pomija, a książka jest wstrząsająca.

— Antysemityzm istniał w Polsce — powiedział „Gazecie Wyborczej”. — Ale na początku lat 40. Ameryka była bardziej antysemicka. Stereotyp polskiego antysemityzmu utrwala się za sprawą innych krajów, które powtarzając go, dobrze ukrywają własny. Kiedy biorę udział w spotkaniach z publicznością we Francji, zawsze jest na sali ktoś, kto się dziwi, że jakiś Polak, czyli katolik, szedł na pomoc Żydom. Jednak ludziom o otwartych umysłach książka pomaga zniuansować ich wizerunek Polski.

[srodtytul]Mur obojętności [/srodtytul]

Autor skoncentrował się na bezprecendensowej obojętności zachodniego świata wobec ludzkiego życia, europejskich Żydów, Europy Wschodniej, w tym Polski. Opisał absurd, jakiego nie wymyśliłby Franz Kafka.

W dwóch pierwszych częściach autor zbeletryzował wystąpienie Karskiego przed kamerą w dokumencie „Shoah” Claude'a Lanzmanna, a także wspomnienia emisariusza z jego książki „Tajne państwo”. Część trzecia, to literacka fikcja: monolog - materiał na monodram, w którym francuski pisarz ustami Karskiego stawia kardynalne zarzuty aliantom. Oto początek: „Przyzwolono na eksterminację Żydów. Nikt nie próbował jej przerwać, nikt nawet nie chciał próbować”. Zdaniem Haenela, rządy aliantów zdecydowały się na bierny, milczący współudział w Holocauście.

Haenel uważa, że ich bierność brała się z pobudek antysemickich i ekonomicznych. M. in. dlatego nie zbombardowano komór gazowych w Auschwitz, choć amerykańskie bombowce atakowały ośrodki przemysłowe położone niedaleko nich. Mur obojętności wobec europejskich Żydów próbowali przełamać m. in. Szmul Zygielbojm, przedstawiciel Bundu na emigracji oraz pisarz Arthur Koestler. Bezskutecznie. Zygielbojm w geście protestu popełnił samobójstwo.

[srodtytul] Państwo Podziemne [/srodtytul]