Pełna patosu inscenizacja Cyda Ivana Alexandre'a

Jan Bończa-Szabłowski

Wrodzona muzykalność reżysera Iwana Aleksandre, poczucie stylu, pamięć muzyczna i takież wykształcenie łączyły się w realizacji z temperamentem i darem narzucania swej koncepcji aktorom. Pan Aleksandre pietysta realizmu historycznego z dość miernym doświadczeniem reżysera dramatu czuł się najpewniej w Teatrze Polskim jak olbrzym, który krew geniusza zapuścił w mdłe ciało dramatu i utrzymał je przy życiu. Aktorów imć pana Seweryna ostrzegał przed zbytnim eksperymentatorstwem.

Niejeden widz głęboko cierpiał i w poczuciu tego cierpienia giął się z bólu, a jednak się nie złamał, a dwie i pół godziny wytrzymał.

Ani pora spóźniona, — przez kontrolę zaproszeń, ani dzień niedogodny, — bo tuż przed świętami, nie zdołały powstrzymać naszej publiczności od oddania hołdu panu Sewrynowi, jednemu z najlepszych naszych aktorów, że na taki eksperyment się zdecydował.

Na widowni kwiat inteligencji... Z ócz bije wyczekiwanie na kolejną premierę... Siedzą młodzi panowie w poprawnie ściętych garniturach, siedzą starsi z siwym już włosem, siedzą młode eleganckie damy. Ba w prosceniowych lożach stoją nawet tu i ówdzie prosceniowe matrony. A na scenie — obok ensamble„u Teatru Polskiego — nowe nabytki dyrektora Andrzeja Seweryna.

Najpiękniejszymi kwiatami talentu pani Grażyny Barszczewskiej były w pierwszych latach jej pobytu na scenie role liryczne, w których umiała zakląć cały swój subtelny żar poetyckiego idealizmu wyssanego z arcydzieł literatury naszej. Jako Leonora, ochmistrzyni Księżniczki jest okrutną od początku do końca i zdaje się w tym okrucieństwie znajdować lubieżne zadowolenie. Tym więcej potrzeba uroków i powabów aby tak pojętą i przeprowadzoną rolę uczynić artystyczną i sceniczną. Ma ich do zbytku na zawołanie pani Barszczewska i nie skąpi ich w tej roli, a przy tym rozwija w niej nowo nabyte drogocenne zalety prostoty gry czerstwej i pełnej prawdy.

Marta Kurzak jako Szimena umiała wydobyć całą kobiecą przewrotność, ale też tę słodką melancholię, tę głęboką rzewność i delikatność natury niewieściej, jaką można porównać tylko do powietrznej miękkości rzewnych poematów Słowackiego, lub subtelnego marzyciela Chopina.

Pani Anna Dereszowska jako księżniczka to wspaniała postawa, oko wyraziste, głos wielki i modulacyjny oraz temperament gorący, wrażliwy. A poza tym niepospolita inteligencja artystyczna i głębokie studia nad każdą kreacją zyskały uznanie widzów i krytyków. Ja sam mocno poruszony byłem, gdy głębokim i wyrazistym okiem wzniosła bolesną skargę ku niebu, skarżyła się namiętnie i korzyła w pokorze.

Tak też i pani Ewa Makomaska jako Elwira roztaczała urok niewysławiony, a całe swoje ja topiła w roli przez siebie zagranej.

Młodzieniec Paweł Krucz jako Roderyk kochający Szimenę posiada przymioty dobrego rozumnego aktora: wypracowana dykcja, szczerość uczucia, młodzieńcza werwa, bystre wniknięcie w naturę przedstawianej postaci i zręczne wydobycie na wierzch najwybitniejszych jej rysów.

Pan Antoni Ostrouch, jako Król kastylijski dał nam sumienną robotę, lecz tylko robotę. Poza dobrą marką, wypracowaną dykcją i efektami czysto fizycznymi donośnego głosu nie czuć było tego demonizmu, który ujarzmia widza duchową potęgą zła. Było coś mieszczańskiego w tym feudalnym panku.