Moskwa zamyka się na świat

Upadek ZSRR spowodował masową emigrację obywateli byłych republik radzieckich do Rosji. Według Banku Światowego Rosja zajmuje drugie miejsce w świecie po Stanach Zjednoczonych pod względem liczby zarejestrowanych imigrantów. Federalna Służba Migracyjna informuje, że na terytorium Rosji legalnie przebywa ok. 2 mln przybyszów z innych krajów, według rosyjskich ekspertów liczba tzw. nielegałów wynosi ponad 10 mln.

Przyczyną tych statystyk są nie tylko skryminalizowane moskiewskie targowiska, gdzie zatrudnia się swoich rodaków, lecz również powszechna rosyjska korupcja, która sprawia, że organy ścigania biernie się temu przyglądają. Spowodowało to poważny konflikt etniczny między rodowitymi moskwianami a tymi, którzy do stolicy przyjechali za chlebem.

Bazarowe wojny

Multikulturowe społeczeństwo rosyjskie składa się z ponad 100 różnych narodowości, wśród których Rosjanie mają zdecydowaną przewagę etniczną. Rosyjskie władze deklarowały przez lata, że prowadzą politykę otwartych drzwi, co spowodowało exodus mieszkańców Kaukazu i Azji Środkowej na terytorium Rosji. Zmonopolizowali oni handel owocami na rosyjskich bazarach, które przekształciły się w prawdziwe skupiska imigrantów, często nielegalnych.

Rosyjskie media, informując o „skryminalizowanych bazarach" i „przestępstwach popełnionych przez przybyszów", utrwaliły stereotyp imigranta złodzieja. Spowodowało to aktywizację środowisk nacjonalistycznych, które zapełniają sieć rasistowskimi treściami w rodzaju „Rosja dla Rosjan" czy „Moskwa dla moskwian". Na jednym z ich filmów widać, jak dziesięciu umięśnionych osiłków publicznie znęca się nad obcokrajowcem z Azji Środkowej. Mężczyźni na oczach gapiów brutalnie biją swoją ofiarę, po czym palą jej paszport.

Podobne sytuacje stały się dla mieszkańców Moskwy codziennością. Od dawna zresztą określają oni przybyszów ze Wschodu czarnuchami. Zjawisko to socjologowie określają mianem „ukrytego nacjonalizmu", który przekształcił się w otwarty konflikt etniczny. Przykładem tego są częste masowe bójki między Rosjanami a mieszkańcami Kaukazu. Nagrania tych wydarzeń zdobywają w rosyjskiej przestrzeni internetowej setki zwolenników.

Swietłana Gannuszkina, członkini komisji przy prezydencie Rosji ds. rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i praw człowieka, działająca w Stowarzyszeniu Memoriał, skomentowała dla „Rz" stosunek moskwian do imigrantów:

„Niestety zarówno szeregowi moskwianie, jak i inteligentni mieszkańcy stolicy mają bardzo negatywny stosunek do przybyszów. Ludzie są zirytowani powszechną obecnością obcokrajowców. Spowodowała to propaganda władzy w mediach. Jej przedstawiciele posługują się w prasie fałszywą tezą, jakoby ponad połowa przestępstw popełnianych w Moskwie była spowodowana przez osiedleńców z zewnątrz. Władza jest sama sobie winna tej sytuacji. Kryminaliści płacą haracz policji za „dach nad głową", w zamian policja przymyka oko na nielegalnych imigrantów".

Tylko dla swojaków

Inaczej uważa nowy mer Moskwy Siergiej Sobianin, który rozpoczął politykę walki z „niepożądaną" imigracją i podzielił się opinią w tej sprawie z czytelnikami dziennika „Moskowskij Komsomolec":

„Jestem przeciwko temu, żeby przybysze z innych krajów zostawali w Moskwie. Zostawić można jedynie tych rosyjskojęzycznych, których kultura wpisuje się w naszą tradycję. Takich ludzi nazywamy swojakami. Osoby, które źle mówią po rosyjsku i mają zupełnie inną kulturę, niech lepiej zostaną u siebie. W związku z tym nie popieramy osiedlania się ich w Moskwie".

Zmianę polityki Rosji w stosunku do emigrantów potwierdza niedawna akcja moskiewskiego OMON. W ciągu czterech dni na moskiewskich targowiskach zostało zatrzymanych ponad 3 tysiące osób, przeważnie przybyszów z Kaukazu i Azji Środkowej. Tak zdecydowane działania były reakcją na pobicie moskiewskiego policjanta przez handlarzy z Dagestanu, do którego doszło na bazarze Matwiejewskim. – Bez zarzutów zostało zatrzymanych tysiące ludzi. Rodziny tych osób dzwoniły do nas i prosiły o pomoc. Niektórzy wrócili do domu po kilku dniach, pobici i okradzeni – mówi Swietłana Gannuszkina.

Ustawa Putina

Politolog Andriej Suzdalcew z moskiewskiej Wyższej Szkoły Ekonomiki jest zdania, że incydent na bazarze Matwiejewskim posłuży władzom za pretekst do wprowadzenia intensywnych kontroli na stołecznych targowiskach. W jego opinii działań tych nie należy traktować w kategoriach dyskryminacji etnicznej, gdyż wśród zatrzymanych znajdują się także przestępcy oraz nielegalni imigranci. Suzdalcew jest przekonany, że moskwianie mają do przybyszy neutralny stosunek, lecz negatywne emocje biorą górę, gdy dochodzi do otwartego konfliktu.