Niebawem minie rok od czasu największego w historii Polski i Europy exodusu Ukraińców uciekających przed wojną w swoim kraju. W Polsce osiadło ich ok. 1,2–1,3 mln osób, nie licząc tych, którzy mieszkali u nas przed wojną. Badacze z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie w styczniu po raz drugi zbadali społeczny odbiór uchodźców z Ukrainy przez Polaków.
To raport porównawczy z badań przeprowadzonych wśród osób w wieku 16–65 lat oraz próbie regionalnej (obszar przygraniczny z Białorusią) w latach 2022–2023. Pierwsze wyniki badania na ten temat opublikowano w lipcu 2022 roku (samo badanie przeprowadzono w kwietniu), opisywała je szeroko „Rzeczpospolita”.
Czytaj więcej
Polacy nie mają nic przeciwko osobom LGBT we własnej rodzinie ani cudzoziemcom w Polsce. Martwią się o zmiany klimatyczne. Nie wierzą jednak w to, że mogą mieć jakikolwiek wpływ na politykę – wynika z Europejskiego Sondażu Społecznego przeprowadzonego przez PAN.
– Wyniki, jakie otrzymaliśmy teraz, bardzo nas zaskoczyły. Zidentyfikowaliśmy bowiem nowe zjawisko – efekt, który nazwaliśmy dysonansem pozytywnego nastawienia (Positive Attitude Dissonance, w skrócie PAD – przyp. aut.). Zjawisko to dotyczy społecznej percepcji uchodźców z Ukrainy – wyjaśnia w rozmowie z „Rzeczpospolitą” kierujący badaniami dr Robert Staniszewski z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Skąd u Polaków wziął się dysonans wobec Ukraińców i co to oznacza?
Dr Staniszewski: – Wyniki przeprowadzonych przez nas badań opinii publicznej wykazują, że pozytywna postawa Polaków względem Ukraińców i pomocy im, głównie militarnej, praktycznie nie uległa zmianie od początku wojny. Jednak kiedy zadaliśmy pytania dodatkowe „Czy zmieniło się Pana(i) nastawienie do uchodźców z Ukrainy w ciągu ostatnich 6 miesięcy, tj. od czerwca 2022 roku?”, aż jedna czwarta osób objętych badaniem odpowiedziała „tak”. Co więcej, w tym 68 proc. zadeklarowało, że kierunek zmiany jest negatywny, a więc ich nastawienie się pogorszyło. Zjawisko to wymaga dalszych badań, by móc wyjaśnić ten dysonans.
Pomaganie militarne
Jak czytamy w raporcie z badań, „wśród potencjalnych zagrożeń ze strony uchodźców z Ukrainy dla Polski wymieniane są: negatywny wpływ na rynek pracy, negatywny wpływ na polską gospodarkę/ budżet państwa/wzrost inflacji oraz przestępczość”. W stosunku do kwietnia 2022 roku zmalało znaczenie ukraińskiego nacjonalizmu, ale jednocześnie częściej wymieniano postawę roszczeniową oraz inną kulturę Ukraińców” – wskazują badacze.
Polska powinna pomagać Ukrainie głównie militarnie poprzez przekazywanie informacji wywiadowczych, amunicji i broni – twierdzą ankietowani. Nadal nie ma jednak zgody na wysłanie polskich żołnierzy w ramach misji NATO do Ukrainy.
Podział w społeczeństwie widać także w innym aspekcie. Blisko połowa badanych (48 proc.) uważa, że Polska powinna udzielić dodatkowego wsparcia, ale przeszło jedna trzecia jest temu przeciwna.
Ograniczone wsparcie socjalne
Badacze UW podkreślają w raporcie również inną, już wcześniej zauważoną tendencję, która się teraz nieznacznie pogłębiła. Chodzi o pomoc socjalną dla uchodźców.
Od kwietnia 2022 roku nieznacznie – o 4 pkt proc. – zmalała akceptacja ustawy o pomocy dla obywateli Ukrainy (daje przywileje na równi z obywatelami UE). Choć Polacy w większości popierają pomoc dla Ukraińców w postaci dodatkowego, jednorazowego świadczenia w wysokości 300 złotych (49 proc.), dostępu do bezpłatnej opieki zdrowotnej (62 proc.) oraz przyjmowania dzieci uchodźców z Ukrainy do polskich szkół (87 proc), nie ma szerokiej zgody na świadczenia rodzinne oraz wychowawcze np. 500+ i pomoc społeczną jak zasiłki – negatywnie oceniających jest o 5 proc. więcej niż w 2022 r. Aż o 16 pkt proc. więcej (obecnie 36 proc.) respondentów nie pochwala finansowania zakwaterowania dla Ukraińców. Rząd od lutego wprowadził częściową odpłatność dla uchodźców powyżej 120 dni w Polsce.
Mirosława Skórki, prezesa Związku Ukraińców w Polsce, nie dziwi jednak postawa Polaków wobec Ukraińców. – Przede wszystkim drażni nas otaczający nas częściej obcy język, w dużej mierze rosyjski, jakim posługują się uchodźcy. To w końcu „język wroga”, tracimy orientację, kim oni tak naprawdę są – wyjaśnia prezes Skórka.
Co znaczy odmienna kultura, która nastawia nas negatywnie do tej nacji? – To buta i arogancja, która jest w tym społeczeństwie reliktem „ruskiego mira”, niestety bywa elementem kultury wewnętrznej, która w Rosji, w Ukrainie jest symbolem dobrego statusu, pozycji. To zamiłowanie do snobizmu, drogich aut, nierespektowania zakazów jak ograniczenia prędkości, parkowania w niedozwolonych miejscach. My tego nie akceptujemy. Ukraińcy to nie tylko waleczni żołnierze. I ja uważam, że dobrze, że to zauważamy, bo to są nasi goście, a my jesteśmy gospodarzami – ocenia Mirosław Skórka.
