W rezultacie nie mamy jasności, czy samo włożenie „pakietu wyborczego" do skrzynki pocztowej bez potwierdzenia tożsamości wyborcy i pokwitowania odbioru może być uznane za „prawnie skuteczne".
W przypadku głosowania w II turze wyborca otrzyma „pakiet wyborczy" na ten sam adres, na który otrzymał pakiet w pierwszym głosowaniu.
Ponieważ wybory odbywać się będą wyłącznie w drodze korespondencyjnej, wyborca nie musi wcześniej zgłaszać zamiaru głosowania korespondencyjnego.
Osoby przebywające w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych bądź aresztach śledczych otrzymają „pakiety wyborcze" w miejscach, w których przebywać będą w dniu głosowania.
Jak oddać ważny głos?
Jeśli chcemy, by oddany przez nas głos był ważny, powinniśmy:
- postawić znak „x" na karcie do głosowania w kratce przy nazwisku wybranego kandydata
- kartę do głosowania włożyć do koperty oznaczonej słowami „koperta na kartę do głosowania" oraz zakleić
- podpisać oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu, podając w odpowiednich rubrykach swoje imię, nazwisko oraz numer PESEL
- oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu oraz zaklejoną kopertę z kartą do głosowania włożyć do koperty zwrotnej i zakleić.
Tak przygotowaną kopertę należy osobiście – lub ewentualnie za pośrednictwem drugiej osoby – umieścić w specjalnie do tego celu przygotowanej (i odpowiednio oznaczonej) skrzynce nadawczej operatora pocztowego na terenie gminy/dzielnicy.
Zarówno „pakiety wyborcze", jak i koperty zwrotne nie będą przesyłkami rejestrowanymi, co ma rozliczne konsekwencje. Jedna z nich jest taka, że nie będzie żadnego formalnego dowodu umieszczenia koperty zwrotnej w skrzynce.
Koperty zwrotne można umieszczać w skrzynkach jedynie w dniu głosowania, w godzinach pomiędzy 6.00 a 20.00, wyłącznie na terenie gminy/dzielnicy w obwodzie, w którym wyborca wpisany jest do spisu wyborców.
Ważna uwaga: na kopertach nie należy niczego dopisywać ani naklejać znaczków, ta przesyłka jest dla wyborcy darmowa.
Co z naszą kopertą z kartą do głosowania i oświadczeniem?
Od chwili rozpoczęcia wyborów aż do godziny 23.00 koperty zwrotne będą sukcesywnie wyjmowane ze skrzynek przez operatora pocztowego i dostarczane do gminnych obwodowych komisji wyborczych.
Komisja wyjmie z kopert zwrotnych oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu, sprawdzi, czy oświadczenie jest prawidłowo wypełnione i podpisane, a następnie – nie otwierając – wrzuci kopertę z kartą do głosowania do urny wyborczej.
Po otrzymaniu i otwarciu wszystkich kopert zwrotnych komisja wyjmie z urny koperty na kartę do głosowania i przystąpi do liczenia głosów.
Osoby nigdzie niezamieszkałe, osoby przebywające pod innym adresem niż adres zameldowania lub też osoby, które w dniu wyborów będą przebywać poza swoim miejscem zamieszkania, mogą dopisać się do spisu wyborców w terminie zależnym od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej wybory korespondencyjne. Wniosek o dopisanie do spisu wyborców należy złożyć we właściwym urzędzie gminy (a więc w miejscu, w którym wyborca będzie przebywał w dniu wyborów) nie później niż 8–9 maja 2020 r. (przy założeniu, że wybory odbędą się 10 maja). Osoba, która w tym terminie nie dopisze się do spisu wyborców, nie będzie mogła wziąć udziału w głosowaniu.
Ustawa „o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r." nie przewiduje wydawania zaświadczeń o prawie do głosowania ani też głosowania przez pełnomocnika.
Głosowanie za granicą
Wyborcy przebywający za granicą, a deklarujący udział w wyborach, muszą zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego do właściwego konsula w terminie do 14. dnia przed głosowaniem. Zgłoszenia dokonać można ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej (e-mail).
W zgłoszeniu należy podać swoje nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz numer ważnego polskiego paszportu wraz ze wskazaniem miejsca i daty jego wydania. Ponadto wyborca powinien wskazać adres, na który ma być wysłany „pakiet wyborczy". W przypadku obywatela polskiego czasowo przebywającego za granicą należy dodatkowo podać miejsce, w którym figuruje on w spisie wyborców. To, czy wyborca uzyska w odpowiednim czasie „pakiet wyborczy", w dużym stopniu zależy od sposobu, w jaki w czasie epidemii Covid-19 działają odpowiedni zagraniczni operatorzy pocztowi.
Wyborca głosujący korespondencyjnie za granicą otrzyma taki sam jak wyborca w Polsce. Po wypełnieniu karty do głosowania wkłada ją do koperty na kartę do głosowania, kopertę tę zakleja, a następnie wkłada do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu. Zaklejoną kopertę przesyła do właściwego konsula na własny koszt.
Konsul przekaże właściwej obwodowej komisji wyborczej jedynie te koperty zwrotne, które otrzyma do czasu zakończenia głosowania. To zatem, czy głos będzie mógł być uznany za złożony, również zależeć będzie od sposobu, w jaki działają zagraniczni operatorzy pocztowi.
Gminne obwodowe komisje wyborcze
Zgodnie z ustawą „o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych prezydenta RP zarządzonych na 2020 r." na obszarze każdej gminy utworzone zostaną gminne obwodowe komisje wyborcze, do których przekazywane będą koperty z kartami do głosowania. Wyjątek stanowić będzie Warszawa – obwodowe komisje wyborcze zostaną utworzone w każdej z warszawskich dzielnic.
Gminne obwodowe komisje wyborcze powołuje komisarz wyborczy w terminie nieprzekraczającym dwóch dni od dnia wejścia w życie ustawy.
Kandydatów do komisji zgłaszają pełnomocnicy tych komitetów wyborczych, które zarejestrowały kandydata na prezydenta RP.
W skład gminnej obwodowej komisji wyborczej wchodzi:
- w gminach do 50 000 mieszkańców – od 3 do 9 osób,
- w gminach powyżej 50 000 mieszkańców – 9 osób oraz kolejne 9 osób na każde kolejne 50 000 mieszkańców; maksymalnie komisja może jednak liczyć 45 osób.
W skład komisji, jako jej przewodniczący, wchodzi z urzędu osoba wskazana przez komisarza wyborczego.
Siedzibę gminnej obwodowej komisji wyborczej wskazuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Jeśli nie wskaże odpowiedniego lokalu, siedzibę komisji wyznaczy wojewoda. W związku ze zwalczaniem wirusa Covid-19 organ wskazujący siedzibę komisji ma obowiązek wyposażyć członków komisji w środki ochrony osobistej.
Mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni
Ustawa „o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych prezydenta RP zarządzonych na 2020 r." nie odnosi się do mężów zaufania i obserwatorów społecznych. W ich przypadku zastosowanie mają przepisy kodeksu wyborczego.
Jaką rolę mogą zatem pełnić mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni w przypadku wyborów przeprowadzanych wyłącznie drogą korespondencyjną?
Pełnomocnik wyborczy każdego komitetu wyborczego lub też osoba przez niego upoważniona mają prawo wyznaczyć po jednym mężu zaufania do każdej gminnej obwodowej komisji wyborczej.
Z kolei każde zarejestrowane w Polsce stowarzyszenie lub fundacja, które w swoich celach statutowych zapisały troskę o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, ma prawo wyznaczyć do gminnych komisji wyborczych po jednym obserwatorze społecznym.
Mężowie zaufania oraz obserwatorzy społeczni wyznaczeni mogą być najpóźniej w dniu wyborów poprzez wydanie przez pełnomocnika wyborczego lub daną organizację zaświadczenia, którego wzór określa uchwała PKW.
Mężem zaufania lub obserwatorem społecznym może być osoba, która ma czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu, czyli ma skończone 18 lat, nie jest ubezwłasnowolniona ani pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu.
Mąż zaufania lub obserwator społeczny mają prawo:
- przebywać w lokalu gminnej komisji wyborczej, do której dostarczane będą koperty z kartami do głosowania,
- być obecnym przy liczeniu głosów i sporządzaniu protokołu,
- nagrywać i fotografować czynności gminnej obwodowej komisji wyborczej w trakcie dostarczania kopert z głosami oraz nagrania te rozpowszechniać,
- otrzymać kopię protokołu obwodowej komisji wyborczej z wynikami głosowania.
Mąż zaufania ma także prawo być obecnym przy przewożeniu i przekazywaniu protokołu do komisji wyższego szczebla. Może też wnosić do protokołu swoje uwagi. Tych dwóch uprawnień nie mają jednak obserwatorzy społeczni!
Czwarty „Słowniczek wyborczy" powstał w imię realizacji misji upowszechniania wiedzy o Polsce oraz mechanizmach regulujących jej życie społeczne, polityczne i gospodarcze. Misję realizuje Inicjatywa Edukacji Obywatelskiej, przy wsparciu Związku Powiatów Polskich, pod kierunkiem Beaty Tokaj i prof. Huberta Izdebskiego.
