Zasady przekształceń ZOZ

Ministerstwo Zdrowia w związku z wejściem w życie  1 lipca 2011 ustawy o działalności leczniczej zdecydowało się wygasić program przekształcania szpitali zwany potocznie planem B i na mocy uchwały z  24 maja br. ustaliło zawite terminy na składanie wniosków do poszczególnych urzędów. Terminy są relatywnie krótkie, ale w przypadku determinacji jednostki samorządu terytorialnego istnieje możliwość ich dopełnienia.

Według nowej ustawy każdy szpital samorządowy, którego bilans roczny zamknie się stratą, będzie albo musiał zostać dokapitalizowany przez organ założycielski (samorząd) w ciągu trzech miesięcy kwotą pokrywającą jego zobowiązania, albo będzie musiał zostać przekształcony w spółkę kapitałową.

Obowiązująca ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, która kompleksowo reguluje prawa i obowiązki wszystkich placówek ochrony zdrowia w Polsce, zawiera mało klarowny opis sposobu zarządzania i odpowiedzialności zarządzającego, w przypadku gdy nie jest ono wystarczająco efektywne.

Zdaniem wielu ekspertów powoduje to niegospodarne wykorzystywanie posiadanych zasobów. Dlatego też postanowiono konsekwentnie promować przekształcanie ich w spółki działające na podstawie kodeksu spółek handlowych.

Forma ta pozwala na pełną kontrolę właściciela nad prezesem spółki, który odpowiada materialnie za ewentualnie błędnie podjęte decyzje. Chcąc wprowadzić lepsze zasady zarządzania, zdecydowano o nowelizacji ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.

Ustawa została jednak zawetowana przez prezydenta RP, w wyniku czego podjęto uchwałę Rady Ministrów nr 58/2009 z  27 kwietnia 2009 w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w działaniach stabilizujących system ochrony zdrowia”.

Jakie zadłużenie

Zgodnie z oficjalnymi danymi publikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia całkowite zadłużenie jednostek ochrony zdrowia, których organami założycielskimi były samorządy, w IV kwartale 2008  wynosiło 7,8 mld zł, z czego na zobowiązania publicznoprawne przypadało 2 mld zł, a pozostała kwota to  były zobowiązania cywilnoprawne.

Rada Ministrów w programie określiła przewidywalne wydatki związane z przekształceniami w latach  2009 – 2011 na kwotę 1,306 – 1,381 mld zł. Program obejmuje także samorządy, które wcześniej, tj. przed 2009 r., zdecydowały się na przekształcenie szpitala.

Docelowo program za pomocą zachęt ekonomicznych – polegających na spłaceniu przez budżet państwa publicznoprawnych zobowiązań szpitala – miał doprowadzić do przekształcenia 30 proc. wszystkich jednostek.

Zalety programu

Głównym założeniem programu jest utworzenie przejrzystego nadzoru właścicielskiego (sprawowanego przez radę nadzorczą, komisję rewizyjną, zgromadzenie wspólników, zgromadzenie walne), efektywniejszego sposobu zarządzania i podniesienie dyscypliny finansowej w szpitalach.

Ponadto Rada Ministrów zakłada, że przekształcenie szpitala w spółkę kapitałową pozwoli mu w razie zagrożenia niewypłacalnością skorzystać z przepisów o postępowaniu naprawczym. Będzie on  mógł prowadzić przejrzystą gospodarkę finansową, uzyska też możliwość efektywniejszego doboru kadr.

Autorzy programu przeanalizowali i porównali sytuację finansową szpitali przekształconych w latach 1999 – 2008 (było ich 71) z sytuacją  działających w dalszym ciągu w formie zakładu opieki zdrowotnej. Uznali, że te pierwsze znacznie poprawiły efektywność zarządzania.

W wyniku tego większość z tych szpitali ma nadwyżkę finansową spowodowaną zmniejszeniem kosztów i lepszym gospodarowaniem otrzymanymi z Narodowego Funduszu Zdrowia pieniędzmi.

Jak to zrobić

Zgodnie z programem, aby przekształcić szpital samorządowy w spółkę kapitałową, należy wykonać siedem kroków .

Siedem kroków do przekształcenia

1. Przyjęcie uchwały przez jednostkę samorządu.

2. Przygotowanie  dokumentów – zasad i harmonogramu likwidacji SPZOZ i powołania spółki, analizy przychodów w kolejnych pięciu latach, biznesplanu, sprawozdania finansowego potwierdzonego przez biegłego rewidenta za poprzednie trzy lata, propozycji restrukturyzacji i spłaty zobowiązań.

3. Uzyskanie pozytywnej oceny dyrektora wojewódzkiego oddziału NFZ.

4. Uzyskanie pozytywnej oceny Banku Gospodarstwa Krajowego.

5. Skierowanie kompletu dokumentów do wojewody (objęcie programem).

6. Otrzymanie decyzji  o objęciu programem.

7. Dokonanie przekształcenia i zawarcie odpowiedniej umowy z ministrem zdrowia przy akceptacji ministra ds. rozwoju regionalnego.

Przede wszystkim organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego musi przyjąć w formie uchwały program reorganizacji w systemie ochrony zdrowia w danej jednostce. Program musi zawierać kilka ściśle określonych elementów.

Po pierwsze, musi opisać zasady i dokładny harmonogram likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej oraz powołania w jego miejsce spółki kapitałowej prowadzącej niepubliczny zakład opieki zdrowotnej.

Po drugie, musi on zawierać analizę możliwych do uzyskania przychodów z tytułu wykonywanych świadczeń zdrowotnych w kolejnych pięciu latach. Ponadto należy przygotować szczegółowy biznesplan, który określi możliwości i niezbędne warunki dla funkcjonowania spółki kapitałowej w kolejnych pięciu latach. Trzeba pamiętać, że  powołanie spółki może okazać się niecelowe, bo te same świadczenia uda się zapewnić w innym ZOZ.

W programie reorganizacji należy też zawrzeć sprawozdanie finansowe wraz z raportem i opinią biegłego rewidenta za poprzednie trzy lata. Na ostatni element harmonogramu składa się propozycja restrukturyzacji i spłaty zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego związanych z przekształceniem szpitala.

Musi ona  zawierać zgodę  na zawarcie  ugody ze wszystkimi wierzycielami zobowiązań cywilnoprawnych,  czyli w praktyce spłatę zobowiązań  i odsetek związanych z przeterminowanymi zobowiązaniami.

W harmonogramie restrukturyzacji można uwzględnić zaciągnięcie kredytów na spłatę zobowiązań, które zostaną poręczone przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Doświadczenie wskazuje, że samorządy mają zwykle problem z przygotowaniem biznesplanu dla zakładów opieki zdrowotnej.

Nie zawsze też wiedzą, w jaki sposób mogą one w przyszłości pozyskiwać dodatkowe źródła dochodów, tak aby chociaż częściowo uniezależnić  się od posiadania kontraktu z publicznym płatnikiem.

Następnym krokiem jest  wizyta  u dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ właściwego ze względu na siedzibę likwidowanego podmiotu.  Konieczne jest otrzymanie od niego pozytywnej oceny możliwości osiągnięcia przewidywanych przychodów z wykonywania świadczeń opieki zdrowotnej.  Etap ten trochę potrwa, bo nie jest łatwo ocenić przyszłe dochody, zwłaszcza jeśli należy je prognozować aż na pięć kolejnych lat.

Należy podkreślić, że nawet NFZ nie przygotowuje aż tak długich prognoz wpływów finansowych, które de facto determinują możliwości finansowania przez niego usług w latach przyszłych. Ponadto jest to  trudne, bo zwykle kontraktuje się świadczenia na rok.