Kto decyduje o umieszczeniu w domu pomocy społecznej

Do obowiązkowych zadań własnych gminy należy kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie w określonych okolicznościach odpłatności za pobyt w nim mieszkańca gminy. W takim domu może być umieszczona osoba wymagająca całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, która nie może samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, i której nie można zapewnić innego niezbędnego wsparcia.

Miejsce pobytu

Osobę potrzebującą opieki kieruje się do domu pomocy społecznej, zlokalizowanego jak najbliżej jej miejsca zamieszkania. Ale może być to też inny dom, jeśli zgadza się na to osoba tam kierowana lub jej ustawowy przedstawiciel np. członek rodziny. Dom opieki najbliżej miejsca zamieszkania można również zmienić na inny, gdy czas oczekiwania przekracza trzy miesiące.

Do domu pomocy społecznej kieruje się na podstawie:

- pisemnego wniosku osoby zainteresowanej taki rozwiązaniem,

- rodzinnego wywiadu środowiskowego.

W przypadku, gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub już po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy muszą zawiadomić o tym właściwy sąd. Gdy osoba ta nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, o braku zgody na pobyt w domu pomocy społecznej trzeba zawiadomić prokuratora.

Przykład

Prezydent miasta decyzją skierował osobę przewlekle chorą psychicznie do domu pomocy społecznej. Osoba ta odwołała się od powyższej decyzji, wskazując, iż nie zgadza się na umieszczenie w takim domu pomocy. Zarzuciła, że nigdy nie miała problemów z psychiką i uzależnieniem, nie korzystała też z pomocy psychologa ani psychiatry. Cierpi jedynie na schorzenie ortopedyczne.

Decyzję prezydenta podtrzymało samorządowe kolegium odwoławcze, wydając w tej sprawie decyzję. W trakcie postępowania ustalono, że osoba skierowana do domu pomocy najpierw zgodziła się na pobyt w takiej placówce, ale potem tę zgodę odwołała. Sprawa trafiła do wojewódzkiego sądu administracyjnego. A ten zwrócił uwagę, że kierowanie do domu pomocy społecznej nie jest jednoznaczne z umieszczeniem osoby w tej placówce. Dopuszczalne jest rozstrzygnięcie jedną decyzją o skierowaniu osoby do domu pomocy społecznej określonego typu oraz o umieszczeniu takiej osoby w konkretnym domu pomocy społecznej. Jednak musi to jednoznacznie wynikać z treści rozstrzygnięcia. A tego w tej konkretnej sprawie zabrakło. Sędziowie WSA przypomnieli również, że skierowanie i umieszczenie w domu pomocy społecznej zależy również od zgody samego zainteresowanego. Jeśli jej nie ma, a są istotne przesłanki umieszczenia w domu pomocy, to trzeba o tym poinformować sąd lub prokuraturę.

Na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 22 stycznia 2014 r. sygn. III SA/Kr 618/13

Zezwolenie i rejestr

Domy pomocy społecznej mogą prowadzić m.in.: jednostki samorządu terytorialnego, kościoły, organizacje pozarządowe i osoby fizyczne. Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda. Zezwolenie wydaje się na czas nieokreślony po przeprowadzeniu wizytacji obiektu, w którym usytuowany jest dom.

Wojewoda prowadzi rejestr domów pomocy społecznej i corocznie, do 30 czerwca, ogłasza rejestr takich placówek w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Bez zgody wojewody organy samorządu województwa, powiatu i miasta na prawach powiatu nie mogą zmienić przeznaczenia oraz typu domu pomocy społecznej. Wojewoda może cofnąć zezwolenie na jego prowadzenie, jeśli np. przestanie on spełniać standardy świadczonych usług.

Wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb w całości pokrywa dom pomocy społecznej.

Właściwość organów

Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w nim wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej skierowania.

Tak więc decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego taki dom. W przypadku regionalnych domów pomocy społecznej decyzję, o której mowa wydaje marszałek województwa. Taka sama procedura obowiązuje w przypadku domów pomocy społecznej prowadzonych na zlecenie organów jednostek samorządu terytorialnego.

W przypadku regionalnego domu pomocy społecznej finansowanego z dochodów własnych samorządu województwa decyzję o skierowaniu wydaje organ gminy, a decyzję o umieszczeniu i opłacie za pobyt wydaje marszałek województwa.

Natomiast decyzję o skierowaniu do regionalnego domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu wydaje organ gminy właściwej dla osoby uzależnionej. Decyzję o umieszczeniu w takiej placówce wydaje również marszałek województwa.

W razie niemożności umieszczenia w domu pomocy społecznej z powodu braku wolnych miejsc, trzeba osobę zainteresowaną poinformować o wpisaniu na listę oczekujących oraz o przewidywanym terminie umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Jakie koszty

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca.

Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca:

- w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym – ustala wójt (burmistrz, prezydent miasta);

- w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym – ustala starosta;

- w regionalnym domu pomocy społecznej – ustala marszałek województwa.

Średnie miesięczne koszty utrzymania ogłaszane są w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Średni miesięczny koszt utrzymania w domu pomocy społecznej musi odpowiadać kwocie rocznych kosztów działalności domu wynikającej z utrzymania mieszkańców z roku poprzedniego (bez kosztów inwestycyjnych i wydatków na remonty), powiększonej o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, podzielonej przez liczbę miejsc, ustaloną jako sumę rzeczywistej liczby mieszkańców w poszczególnych miesiącach roku poprzedniego.

Ogłoszone przez władze samorządowe koszty utrzymania mieszkańców domu pomocy mogą być niższe niż obliczone według powyższych zasad pod warunkiem jednak, że zapewniony zostanie odpowiedni standard opieki.

Rada gminy może określić w drodze uchwały korzystniejsze warunki ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym.

Przykład

Ośrodek pomocy społecznej skierował do domu pomocy społecznej oraz ustalił miesięczną odpłatność za pobyt w nim. W połowie roku starosta postanowił zmienić powyższą decyzję i wskazał, że w związku ze wzrostem miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domu pomocy zachodzi konieczność ustalania nowej odpłatności. Wzrastała tym samym kwota, jaką za pobyt mieszkańca domu ponosiła gmina. Zarządzenie starosty z mocą obowiązującą od początku roku, wydane zostało dopiero w marcu, a opublikowane w kwietniu. Jednak to od daty publikacji zarządzenia o wysokości opłat uzależniono dzień, od którego nowe stawki zaczną obowiązywać. Stanowisko takie potwierdziło samorządowe kolegium odwoławcze, które uznało, że ogłoszenie stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. W tej konkretnej sprawie był to początek maja. Oznacza to, że o terminie zmiany odpłatności decyduje nie treść zarządzenia starosty, lecz data jego publikacji.

Jedna z mieszkanek domu pomocy zaskarżyła takie rozstrzygnięcie, twierdząc, że nowe opłaty powinny obowiązywać od początku roku, a nie dopiero od maja.

Sprawę rozstrzygnął wojewódzki sąd administracyjny, który uznał, że starosta jest upoważniony do ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej, ale nie jest uprawniony do określenia daty obowiązywania stawki. Zarządzenie starosty stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane, czyli tak jak nastąpiło to w przedmiotowej sprawie, od maja.

Na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 7 lutego 2008 r. sygn II SA/Łd 1094/07

Kto płaci

Do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zobowiązani są, w kolejności:

- mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka;

- małżonek, zstępni przed wstępnymi;

- gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.

Jeżeli mieszkaniec domu ponosi sam pełną odpłatność, to wówczas w kosztach utrzymania nie musi już partycypować ani małżonek, zstępni czy wstępni ani gmina.

Gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej ponosi opłaty za pobyt w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy a opłatami wnoszonymi przez samego mieszkańca takiej palcówki i osoby z jego rodziny.

W przypadku, gdy ani pensjonariusz domu pomocy ani jego rodzina nie płacą za pobyt, to opłatę uiszcza zastępczo w całości gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

Przykład

Wójt wydał decyzję o skierowaniu mieszkańca gminy do domu pomocy społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych. Kolejną decyzją ustalono odpłatność za pobyt w tym domu. Na podstawie dokumentów i wywiadu środowiskowego ustalono, że różnicę między średnim kosztem utrzymania a opłatą wnoszoną przez osobę skierowaną do domu pomocy pokrywać będzie gmina. Do osób z rodziny wysłano umowy o ustaleniu wysokości opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Ale nikt z nich nie zgodził się na podpisanie takiej umowy. W związku z tym gmina wydała decyzję, domagając się zwrotu poniesionych przez nią kosztów pobytu w domu pomocy społecznej. Sprawa trafiła do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Uznał on, że obowiązek wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej musi być skonkretyzowany i zindywidualizowany w stosunku do każdej z osób, które miałyby takie opłaty ponosić. Co do zasady, konkretyzacja taka powinna nastąpić już w decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej i o ustaleniu opłaty za pobyt. Zastępcze ponoszenie opłat przez gminę, może mieć miejsce jedynie w sytuacji, w której osoby, na które obowiązek wnoszenia opłat został nałożony lub które podjęły się wnoszenia takiej opłaty na podstawie umowy, nie wywiązują się z tego obowiązku. Zatem nawet udokumentowana okoliczność odmowy zawarcia umowy, o ustaleniu opłaty za pobyt mieszkańca w domu opieki społecznej, nie może stanowić wyłącznej podstawy do wydania decyzji o obowiązku zwrotu na rzecz gminy części opłaty ponoszonej przez taką osobę. Niedopuszczalna jest również aby gmina ponosiła koszty pobytu osoby w domu pomocy społecznej, a dopiero później, w decyzji nakazującej zwrot zastępczo poniesionych wydatków, ustalała obowiązek osoby, za którą uiszczono opłaty.

Na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 5 czerwca 2014 r. sygn. IV SA/Gl 877/13

Zasady obowiązujące przy kierowaniu do domu pomocy społecznej i wysokość opłat za pobyt nie dotyczą domów pomocy społecznej prowadzonych przez podmioty niepubliczne, jeżeli nie są one prowadzone na zlecenie organu jednostki samorządu terytorialnego. Gmina może kierować wymagających opieki do takich placówek gdy brak jest miejsc w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym lub powiatowym. W takim przypadku obowiązują podobne zasady uiszczania opłat za opiekę przez: mieszkańca domu, jego rodzinę i gminę, z tym że wysokość opłaty za pobyt w takim domu określa umowa zawarta przez gminę z podmiotem prowadzącym tę placówkę.

podstawa prawna: art. 54–66 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (DzU z 2012 r., poz. 964)

podstawa prawna: Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 163 ze zm.)