Nie tylko koniec kadencji wygasza mandat wójta

O tym, w jakich sytuacjach mandat pochodzącego z powszechnych wyborów organu wykonawczego gminy wygasa z mocy prawa, mówią przepisy ustawy o bezpośrednim wyborze wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Jak wynika z treści jej art. 26 ust. 1 następuje to wskutek: odmowy złożenia ślubowania; niezłożenia w terminach ustawowych oświadczeń majątkowych; pisemnego zrzeczenia się mandatu; utraty praw wyborczych; naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem lub prowadzeniem działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach; orzeczenia trwałej niezdolności do pracy oraz odwołania – w drodze referendum albo przez prezesa Rady Ministrów.

Przyczyną wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest również śmierć osoby piastującej to stanowisko.

[srodtytul]Konieczna uchwała rady[/srodtytul]

Wystąpienie którejkolwiek z wymienionych wyżej przyczyn wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) powoduje konieczność podjęcia przez właściwe podmioty określonych działań, których celem jest obsadzenie wakatu na tym stanowisku, czyli – co do zasady – przeprowadzenia przedterminowych wyborów.

W większości wypadków konieczne jest podjęcie uchwały przez radę gminy stwierdzającej wygaśnięcie mandatu wójta. Nie jest ona konieczna jedynie w dwóch sytuacjach. Mianowicie, jeżeli wójt został odwołany w drodze referendum albo przez premiera, w trybie art. 96 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=163433]ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)[/link].

[b]Uchwałę stwierdzającą wygaśnięcie mandatu wójta rada podejmuje najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu[/b] (np. od daty śmierci wójta).

Pamiętać również należy, że jeżeli przyczyną wygaśnięcia mandatu jest odmowa złożenia ślubowania, niezłożenie oświadczenia majątkowego, zrzeczenie się mandatu, utrata biernego prawa wyborczego czy złamanie antykorupcyjnych zakazów ustawowych, to przed podjęciem uchwały rada powinna umożliwić wójtowi złożenie wyjaśnień.

[srodtytul]Albo zarządzenie wojewody[/srodtytul]

W przypadku gdy rada gminy nie podejmuje uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), do akcji wkracza organ nadzoru, czyli wojewoda. Jak wynika bowiem z treści art. 98a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, jeżeli właściwy organ, wbrew wynikającemu z przepisów prawa obowiązkowi, nie podejmuje uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu organu wykonawczego gminy, wojewoda wzywa radę do jej podjęcia, wyznaczając 30-dniowy termin na dokonanie tej czynności.

[b]Bezskuteczny upływ tego terminu powoduje, że wojewoda może wydać zarządzenie zastępcze stwierdzające wygaśnięcie mandatu.[/b] Czyni to po uprzednim poinformowaniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej (art. 98a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

[srodtytul]Zastępcę wyznaczy premier[/srodtytul]

Ustawa o samorządzie gminnym stanowi wprost, że w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przed upływem kadencji należy przeprowadzić przedterminowe wybory na zasadach określonych w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta oraz w ustawie – ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Jednocześnie art. 28d ust. 2 gminnej ustawy ustrojowej stanowi, że takich wyborów nie przeprowadza się, jeżeli ich data miałaby przypaść w ciągu sześciu miesięcy przed zakończeniem kadencji. Nie organizuje się ich również, gdy data przedterminowych wyborów miałaby przypaść w okresie dłuższym niż sześć, a krótszym niż 12 miesięcy przed zakończeniem kadencji, pod warunkiem że taką decyzję podejmie rada.

Uchwałę o nieorganizowaniu przedterminowych wyborów podjąć należy w terminie 30 dni od dnia podjęcia uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu wójta.

[ramka][b]Przykład[/b]

Taka sytuacja miała miejsce w tym roku w Łodzi. Na skutek przeprowadzonego w mieście referendum stanowisko prezydenta miasta stracił Jerzy Kropiwnicki. Odbyło się ono w styczniu, więc co do zasady przedterminowe wybory mogłyby się jeszcze odbyć.