Brak zasad zarządzania długiem może prowadzić do jego niekontrolowanego wzrostu – wskazują izby obrachunkowe. Należy też wprowadzić instrumenty pozwalające na bieżąco monitorować dług pośredni, czyli dług u samorządowych osób prawnych oraz w spółkach z udziałem samorządów.
Powyższe sugestie wydają się słuszne, gdy spojrzeć np. na sytuację finansową gminy Rewal, która w 2013 r. zanotowała zadłużenie w wysokości 258,97 proc. dochodów, podczas gdy legalnie mogło wynosić do 60 proc. dochodów. Przyczyną tak wysokiego długu okazało się przeinwestowanie. Gdy banki odmówiły kolejnych kredytów, wójt sięgnął po wysoko oprocentowane pożyczki z parabanków. Skład orzekający szczecińskiego RIO napisał, że „Stosowana praktyka przez wójta gminy w zawieraniu kreatywnych w nazwie umów związanych z zadłużaniem gminy, podyktowana brakiem środków pieniężnych na finansowanie podstawowych zadań jednostki samorządu terytorialnego, spowodowała posługiwanie się wymyślnymi zabiegami księgowymi, które w konsekwencji doprowadzają do utraty płynności finansowej". Z podobnym lekceważeniem prawa można się spotkać jeszcze w innych samorządach. Czy to oznacza, że należy wprowadzić do ustawy o finansach publicznych kolejne instrumenty regulujące dług?
Teresa Blacharska, skarbnik Gdańska, zauważyła, że dalsze ograniczenia długu prowadzić będą do przeregulowania, a tym samym usztywnienia polityki finansowej gminy.
– Nie mam nic przeciwko monitorowaniu długu, pod warunkiem że dotyczyć to będzie także zadłużenia państwa. Ministerstwu Finansów łatwo przychodzi wyliczanie długu samorządowego, ale nie wspomina o rosnącym długu budżetu państwa i niekontrolowanym zadłużaniu się spółek z udziałem Skarbu Państwa. Tymczasem dług samorządowy spada – powiedziała „Rz" skarbnik. Jej zdaniem trzeba przyjrzeć się indywidualnemu wskaźnikowi zadłużenia po roku jego działania i wtedy wyciągać wnioski. Nie ma również powodu, aby RIO kontrolowały zadłużenie spółek prawa handlowego. Dyr. Dorota Dziedzic z agencji FitchRatings, która obserwuje sytuację finansową w ratingowanych jednostkach samorządowych, jest zdania, iż coraz sprawniej zarządzają długiem.
– Większość emitentów opracowuje również strategie i politykę zarządzania długiem. Byłoby korzystne z punktu widzenia wierzycieli i RIO ich sformalizowanie oraz upublicznienie – stwierdziła. Widzi też pożytek z monitorowania długu pośredniego oraz wprowadzenia sprawozdawczości zadłużenia w ujęciu rocznym i informacji o poręczeniach, umowach wsparcia czy wieloletnich umowach na świadczenie usług mających wpływ na wydatki budżetowe.
