Kiedy wygasa stosunek pracy w służbie cywilnej

Zgodnie z ustawą z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej: u.s.c.) w skład korpusu tej służby wchodzą osoby zatrudnione w niej na podstawie umowy o pracę (pracownicy) oraz na podstawie mianowania (urzędnicy). W sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w u.s.c., stosuje się przepisy kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy (art. 9 ust. 1 u.s.c.).

Sytuacje powodujące wygaśnięcie stosunku pracy urzędnika służby cywilnej określa art. 70 u.s.c. Wygaśnięcie stosunku pracy pracownika tej służby następuje w przypadku przewidzianym w art. 114 ust. 3 u.s.c., czyli w razie prawomocnego orzeczenia kary wydalenia z pracy w urzędzie. W pozostałym zakresie zastosowanie mają przepisy kodeksu pracy (por. art. 63

i art. 66 k.p.).

Utrata wymaganych właściwości

W myśl art. 4 u.s.c. w służbie cywilnej może być zatrudniona tylko osoba spełniająca wymagania określone w tym przepisie (tzw. rygory selekcyjne) dotyczące m.in. obywatelstwa, korzystania z pełni praw publicznych oraz posiadania nieposzlakowanej opinii. Utrata przez urzędnika służby cywilnej przymiotów określonych w rygorach selekcyjnych powoduje wygaśnięcie jego stosunku pracy (art. 70 u.s.c.) lub rozwiązanie z nim stosunku pracy (art. 71 u.s.c.).

Również w przypadku pracownika służby cywilnej niespełnianie rygorów selekcyjnych oznacza konieczność rozwiązania z nim stosunku pracy, zgodnie z przepisami k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2011 r., I PK 192/10).

Przesłanki wygaśnięcia

Stosunek pracy urzędnika służby cywilnej wygasa w razie:

-? odmowy złożenia ślubowania,

-? utraty obywatelstwa państwa należącego do Unii Europejskiej lub innego państwa, którego obywatelom na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo do podjęcia zatrudnienia na terytorium Polski,

-? prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby cywilnej,

-? prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

-? prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych lub zakazu wykonywania zawodu urzędnika w służbie cywilnej,

-? upływu 3 miesięcy nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, a także

-? odmowy wykonania decyzji ?w sprawie przeniesienia, o którym mowa w art. 62 i 63 u.s.c., lub niepodjęcia pracy w urzędzie, do którego urzędnik został przeniesiony w trybie art. 66 u.s.c.

podstawa: art. 70 ustawy ?o służbie cywilnej

Wygaśnięcie stosunku pracy następuje z mocy prawa. Stwierdza je dyrektor generalny urzędu (art. 74 u.s.c.). Takie stwierdzenie ma jednak techniczny charakter.

Ślubowanie ?i obywatelstwo

O uzyskanie mianowania w służbie cywilnej może się ubiegać osoba spełniająca warunki określone w art. 40 u.s.c. Z dniem mianowania dotychczasowy stosunek pracy przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania. Urzędnik służby cywilnej ma obowiązek złożenia uroczystego ślubowania, o którym mowa w art. 50 u.s.c. Jeżeli odmówi, jego stosunek pracy (już jako urzędnika, a nie pracownika służby cywilnej) wygasa z mocy prawa.

Zasadą jest, że członek korpusu służby cywilnej powinien mieć obywatelstwo polskie. Za zgodą szefa służby cywilnej o niektóre stanowiska mogą jednak się ubiegać także obywatele Unii Europejskiej oraz obywatele innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Polski. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 161) obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Polski takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie. Jeżeli urzędnik utraci inne, poza polskim, obywatelstwo, nie spowoduje to wygaśnięcia stosunku pracy.

Wydalenie ze służby ?lub skazanie

W myśl art. 114 ust. 1 pkt. 6 u.s.c. jedną z kar dyscyplinarnych stosowanych wobec urzędników jest wydalenie ze służby cywilnej. Prawomocne orzeczenie takiej kary powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Prawomocne orzeczenie kary wydalenia z pracy w urzędzie powoduje również wygaśnięcie stosunku pracy pracownika służby cywilnej. Ukarane w ten sposób osoby nie mogą się ubiegać o zatrudnienie w korpusie służby cywilnej przez pięć lat (art. 14 ust. 4 u.s.c.).

Wygaśnięcie stosunku pracy urzędnika powoduje także prawomocne skazanie go za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Zgodnie z art. 9 § 1 k.k. czyn zabroniony jest popełniony umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, czyli chce go popełnić albo przewiduje możliwość jego popełnienia i na to się godzi.

Przykład:

Urzędnik służby cywilnej, będąc ?w stanie nietrzeźwości, znieważył funkcjonariusza policji. Postępowanie karne w tej sprawie zostało warunkowo umorzone. Przyjmuje się, że warunkowe umorzenie nie wywołuje skutków skazania.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2012 r. ?(II PK 263/11) takie zachowanie członka korpusu służby można jednak zakwalifikować jako powodujące utratę nieposzlakowanej opinii. Utrata nieposzlakowanej opinii nie powoduje wygaśnięcia stosunku pracy urzędnika. W takim przypadku, zgodnie z art. 71 ust. 1 pkt 3 u.s.c., rozwiązuje się z nim jednak stosunek pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Przykład:

Osoba zatrudniona w urzędzie skarbowym na podstawie umowy ?o pracę została prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo (kierowała samochodem w stanie nietrzeźwości). Nie powoduje to wygaśnięcia jej stosunku pracy, gdyż taki skutek skazania nastąpiłby tylko w przypadku urzędnika służby cywilnej. Pracownik prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo nie może być jednak dłużej zatrudniony w służbie cywilnej (art. 4 u.s.c.), w związku z czym istnieje konieczność rozwiązania z nim umowy o pracę.

Zakaz wykonywania zawodu

Zgodnie z art. 39 pkt 1 i 2 k.k. jako środek karny można zastosować pozbawienie praw publicznych, a także zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu.

W myśl art. 40 k.k. pozbawienie praw publicznych obejmuje m.in. utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego. Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

W myśl art. 41 § 1 k.k. sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli przy popełnieniu przestępstwa sprawca nadużył swego stanowiska lub zawodu albo okazał, że ich dalsze zajmowanie lub wykonywanie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 654 ze zm.) prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane osobowe zostały zgromadzone w tym rejestrze, przysługuje także pracodawcom, w zakresie niezbędnym do zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, korzystania z pełni praw publicznych, a także ustalenia uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska czy wykonywania zawodu. Pracodawca może uzyskać takie dane także w odniesieniu do osoby zatrudnionej w służbie cywilnej.

Tymczasowe ?aresztowanie

Należy zwrócić uwagę, że przesłanką wygaśnięcia umowy o pracę jest upływ trzech miesięcy nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, a nie trzymiesięczny okres tymczasowego aresztowania. Do trzymiesięcznego okresu nieobecności w pracy nie mogą być wliczone okresy nieobecności w pracy z innych przyczyn niż tymczasowe aresztowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2011 r., II PK 213/10). Trzymiesięczny okres nieobecności w pracy oblicza się z zastosowaniem przepisów kodeksu cywilnego o sposobie obliczania terminów (w tym art. 112 k.c.), co oznacza, że termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi tego terminu.

Przykład:

Urzędnik został zatrzymany w sobotę 12 kwietnia. Aresztowano go tymczasowo na trzy miesiące. Zgodnie z art. 265 k.p.k. okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania i upłynie 11 lipca. Urzędnik jest jednak nieobecny w pracy z powodu tymczasowego aresztowania od poniedziałku ?14 kwietnia. Wygaśnięcie stosunku pracy nastąpi więc, jeżeli 14 lipca urzędnik wciąż będzie przebywać ?w areszcie.

Zgodnie z art. 96 u.s.c. w razie wygaśnięcia stosunku pracy urzędnika służby cywilnej z powodu tymczasowego aresztowania dyrektor generalny urzędu, w którym ten urzędnik wykonywał pracę, jest obowiązany ponownie zatrudnić go, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a urzędnik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu siedmiu dni od uprawomocnienia się orzeczenia.

Regulacji tej nie stosuje się, jeżeli postępowanie karne umorzono z powodu przedawnienia albo amnestii, a także w razie warunkowego umorzenia postępowania.

Niepodjęcie pracy?po przeniesieniu

W myśl art. 62 ust. 1 u.s.c., jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny może w każdym czasie przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej miejscowości, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe. Artykuł 63 u.s.c. przewiduje, że jeżeli przemawia za tym interes służby cywilnej, szef służby cywilnej może przenieść urzędnika do innego urzędu w tej samej miejscowości. W przypadku szczególnego interesu służby cywilnej szef służby cywilnej może także przenieść urzędnika do innego urzędu w innej miejscowości na okres nie dłuższy niż dwa lata. Takie przeniesienie może nastąpić najwyżej dwa razy w czasie trwania stosunku pracy urzędnika i jest niedopuszczalne bez zgody urzędnika służby cywilnej – kobiety w ciąży lub osoby będącej jedynym opiekunem dziecka do 15 lat. Nie można także dokonać go w przypadku, gdy stoją temu na przeszkodzie szczególnie ważne względy osobiste lub rodzinne urzędnika.

W razie likwidacji urzędu lub jego reorganizacji w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie urzędnika szef służby cywilnej przenosi go do innego urzędu w tej samej lub innej miejscowości oraz zobowiązuje dyrektora generalnego tego urzędu do wyznaczenia urzędnikowi stanowiska, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe (art. 66 u.s.c.).

Odmowa podporządkowania się przez urzędnika takim zmianom powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Odmowa nie musi być wyrażona na piśmie. Może wynikać z zachowania urzędnika, który bez usprawiedliwienia nie stawił się w nowym miejscu pracy.

Przesłanki ?z kodeksu pracy

W myśl art. 63

par. 1 k.p. stosunek pracy wygasa z dniem śmierci pracownika. Taki skutek spowoduje zarówno śmierć urzędnika, jak i pracownika służby cywilnej. W przypadku pracownika służby cywilnej zastosowanie znajdzie także art. 66 k.p., zgodnie z którym umowa o pracę wygasa z upływem trzech miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika. W odniesieniu do urzędnika służby cywilnej skutki takiej sytuacji określa art. 70 pkt 6 u.s.c. Wygaśnięcia stosunku pracy w służbie cywilnej nie może natomiast spowodować śmierć pracodawcy (art. 63

k.p.).

podstawa prawna: art. 4, art. 9, art. 70-71, art. 62, art. 63, art. 66, art. 96, art. 114 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (DzU, nr 227, poz. 1505 ze zm.)

podstawa prawna: art. 63-67 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

podstawa prawna: art. 9 par. 1, art. 39-41 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU nr 88, poz. 553 ze zm.)

podstawa prawna: art. 112 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. DzU z 2014 r. nr 121),

podstawa prawna: art. 265 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (DzU nr 89, poz. 555 ze zm.)