5 x tak dla wolnych sądów - postulaty do prezydenta Andrzeja Dudy

Przypomnijmy, iż w ubiegły poniedziałek prezydent Andrzej Duda ogłosił, że zawetuje ustawy przyjęte przez parlament o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa. Jednocześnie zapowiedział, że przygotuje własne projekty ustaw reformujących sądownictwo.

Swoje postulaty do tych projektów przedstawili organizatorzy protestów przeciwko zmianom w sądach przygotowanych przez posłów Prawa i Sprawiedliwości.

Oto ich treść:

1. TAK dla niezależnych sądów i dla niezawisłości sędziowskiej.

Zamiast urzędów sądowych pod nadzorem Prokuratora Generalnego - niezależne sądy służące obywatelom. Zamiast partyjnych instrukcji dla sędziów - sędziowie, którzy podlegają tylko Konstytucji i ustawom.

Politycy rządzącej partii lubią mieć rację nawet wtedy, gdy jej nie mają. By obywatel miał szansę na sprawiedliwy wyrok w sporze sądowym z organem państwa, politykiem, członkiem jego rodziny czy znajomym, sprawę sądową musi prowadzić niezawisły sędzia. Niezawisły sędzia to fundament praworządności, na którym opiera się system prawny sądownictwa w państwach demokratycznych. Dlatego Konstytucja w art. 178 ust. 1 stanowi, że sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Wszystkie ustawy dotyczące sądownictwa uchwalane przez polityków, muszą być z tą konstytucyjną zasadą zgodne. Dzięki temu politycy nie są w stanie wpływać na treść wyroków sądów, a obywatel otrzyma w sądzie należytą ochronę.

Politycy chcą rządzić. Aby sędzia mógł być niezawisły, musi orzekać w sądzie niezależnym od polityków. Dlatego już kilkaset lat temu Monteskiusz sformułował zasadę trójpodziału władzy, na której opierają się konstytucje wszystkich demokratycznych państw. Także nasza Konstytucja w art. 10 ust. 1 stanowi, że ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Przestrzeganie tej zasady jest gwarancją wolności i równości obywateli. Uzależnienie sądów od władzy wykonawczej, w szczególności Ministra Sprawiedliwości, będącego jednocześnie Prokuratorem Generalnym, to powrót do PRL.

2. TAK dla sądów pokoju.

Zamiast sprawiedliwości wymierzanej przez polityków - obywatele sędziami, wszędzie tam, gdzie to możliwe.

W Polsce coraz silniejsze jest społeczeństwo obywatelskie, co pokazał Łańcuch Światła. Już najwyższy czas na wykorzystanie naszej proobywatelskości w nowoczesny sposób w wymierzaniu sprawiedliwości. Powinno to odbywać się w ramach sądów pokoju, gdzie sędziowie niezawodowi będą rozstrzygali drobne sprawy. Obok tego już teraz należy do sądów wprowadzić sędziów społecznych, którzy wraz z sędziami zawodowymi będą w I instancji wyrokowali w sprawach gospodarczych, pracowniczych i rodzinnych. Do tego nie jest potrzebna zmiana Konstytucji, tylko dobra wola. Zgodnie z art. 182 Konstytucji udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa. Zaufajmy sobie nawzajem i wybierzmy sami najlepszych sędziów społecznych, a sprzeciwiajmy się temu, by to Prokurator Generalny wskazywał osoby, które będą rozstrzygały o naszych sprawach.

3. TAK dla obywatelskiego nadzoru nad sądami.

Zamiast Krajowej Rady Sądownictwa obsadzanej przez partie - KRS wybierana przez sędziów przy udziale obywateli.

Politycy rządzącej partii lubią kontrolować. Sądy jako władza odrębna i niezależna od innych władz nie mogą być pod nadzorem polityków. Dlatego zgodnie z art. 186 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów stoi Krajowa Rada Sądownictwa. Organ ten może skutecznie strzec sądów i sędziów przed politykami tylko wtedy, gdy nie będzie przez tych samych polityków wybierany. Powszechnym standardem w Unii Europejskiej jest to, że rady sądownicze składają się w większości z sędziów wybieranych przez sędziów. Udział obywateli w wyborze członków Krajowej Rady Sądownictwa, proponowany przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia, oznacza realną kontrolę wyboru sędziów przez społeczeństwo, a nie polityków.

4. TAK dla nieusuwalności sędziów.

Zamiast politycznego sterowania składami sędziowskimi - gwarancje nieusuwalności dla sędziów, którzy orzekają zgodnie z prawem i sumieniem.

Rządzący prowadzą swoją politykę kadrową. Gdyby im na to pozwolić w sądach, usuwaliby sędziów, którzy wydali niekorzystne dla nich orzeczenia. Dlategoart. 180 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że sędziowie są nieusuwalni. To nie przywilej, ale gwarancja niezawisłości sędziowskiej. Sędzia musi mieć pewność, że nie zostanie usunięty ze służby ani przeniesiony na inne miejsce służbowe, jeśli orzeknie wbrew oczekiwaniom polityków, ale zgodnie z prawem i nakazem swojego sumienia.

5. TAK dla społecznej kontroli sędziów.