Dyscyplinarki sędziów na bakier z prawem UE - wyrok TSUE

System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w Polsce nie jest zgodny z prawem UE – przesądził w czwartek Trybunał Sprawiedliwości UE. To nie puste słowa. Zdaniem wielu prawników ID powinna przestać działać, bo jeśli nie, mogą grozić nam kary.

Na wyrok zareagował Zbigniew Ziobro.

Czytaj także:

Izba jak Gazprom

PiS zapowiada twardy kurs, Porozumienie chce dialogu z Unią i jej sądem

Sądownictwo dyscyplinarne poza unijnymi ramami?

TSUE bije w zmiany sądownictwa PiS

– Mamy do czynienia z wyrokiem politycznym, wydanym na polityczne zamówienie Komisji Europejskiej, u którego podstaw leży segregacja państw na lepsze i gorsze, za którym kryje się kolonialne myślenie, pozwalające na pozaprawną segregację – grzmiał minister na konferencji prasowej.

Czytaj także:

Sprawa trafiła do TSUE na wniosek Komisji Europejskiej, która chciała stwierdzenia, że ustanawiając nowy system odpowiedzialności dyscyplinarnej obowiązujący sędziów SN i sędziów sądów powszechnych, Polska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy prawa Unii. Chodzi o przepisy tzw. ustawy kagańcowej z 2017 r. W czwartkowym wyroku TSUE uwzględnił wszystkie zarzuty KE, kwestionując niezależność ID SN.

– Izba ta nie daje w pełni rękojmi niezawisłości i bezstronności. Nie jest chroniona przed bezpośrednimi lub pośrednimi wpływami polskiej władzy ustawodawczej i wykonawczej – uznał TSUE. Wskazał, że proces powoływania sędziów SN, w tym członków ID, w dużym stopniu zależy od KRS, której niezależność może wzbudzać uzasadnione wątpliwości. TSUE zwrócił też uwagę, że w założeniu ID ma składać się wyłącznie z nowych sędziów, którzy nie zasiadali do tej pory w SN, oraz że sędziom tym przysługuje wysokie wynagrodzenie i wysoki stopień autonomii organizacyjnej, funkcjonalnej i finansowej nawet wobec SN i jego pierwszego prezesa.

TSUE wskazał, że obecny system odpowiedzialności dyscyplinarnej dopuszcza kwalifikowanie treści orzeczeń sądowych wydawanych przez sędziów jako przewinienie dyscyplinarne.

– Taki system może być wykorzystywany do politycznej kontroli orzeczeń lub nacisków na sędziów w celu wpłynięcia na ich decyzje i zagraża niezawisłości tych sędziów – podsumował TSUE.

Zdaniem Trybunału Polska nie zagwarantowała, by sprawy dyscyplinarne sędziów rozstrzygano w rozsądnym terminie, nie zapewniła też poszanowania prawa do obrony obwinionych (którzy usprawiedliwieni nie przychodzą do sądu), naruszając w ten sposób ich niezawisłość. TSUE wskazuje, że polscy sędziowie są narażeni na dyscyplinarki dlatego, że zdecydowali się zwrócić do niego z pytaniem prejudycjalnym.

– Od momentu ogłoszenia wyroku ciąży na Polsce obowiązek wykonania go we wszystkich aspektach, m.in. reformy ID. Sędziowie, którzy zostali zawieszeni przez ID, powinni wrócić do orzekania – podkreśla prof. Marek Safjan.

A adwokat Michał Wawrykiewicz z Inicjatywy Wolne Sądy twierdzi, że po czwartkowym wyroku TSUE cały zakres kompetencji ID został zawieszony (także o uchylenienie immunitetów sędziowskich).

Zachowaniu polskich władz przyglądała się już w czwartek Komisja Europejska. Ekspresowo skomentowała środowy wyrok TK, który stwierdził, że środki tymczasowe dotyczące funkcjonowania sądownictwa zarządzone przez TSUE są niezgodne z Konstytucją RP.

– Wyrok ten potwierdza nasze obawy o stan praworządności w Polsce – powiedział Eric Mamer, rzecznik KE. Podkreślił, że prawo UE jest nadrzędne nad krajowym, a wszystkie orzeczenia TSUE, w tym postanowienia o środkach tymczasowych, są wiążące dla wszystkich państw członkowskich i ich sądów. Bruksela oczekuje, że Polska będzie wykonywać wszystkie orzeczenia TSUE, w tym te dotyczące Izby Dyscyplinarnej.

Co, jeśli Polska tego nie zrobi?

– Komisja nie zawaha się skorzystać z uprawnień przysługujących jej na mocy traktatów – zapewnił Mamer. I wskazał na związek z niezaakceptowanym jeszcze przez KE polskim Krajowym Planem Obudowy, który jest podstawą unijnych dotacji. – To oczywiste, że właściwa implementacja krajowych planów odbudowy wymaga, by kraj Unii miał system kontroli i sądownictwa, który zagwarantuje właściwe gospodarowanie funduszami unijnymi.

– współpraca Anna Słojewska

Sygn. akt TSUE C-791/19

OPINIE

Sebastian Kaleta , wiceminister sprawiedliwości

Organy UE nie mają kompetencji, by ingerować w organizację wymiaru sprawiedliwości. Tak orzekł TK. Wyrok TSUE to bezprawna ingerencja i wyraz nie prawnej, ale politycznej ingerencji w wyłączną i suwerenną kompetencję naszego państwa. TSUE zakwestionował przepis o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów obowiązujący od 2001 r. Zakwestionował za rzekome upolitycznienie, model powoływania sędziów identyczny z tym w Hiszpanii. A za właściwy uznał system niemiecki, skrajnie upolityczniony, bo o obsadzie SN decydują wyłącznie politycy. To podwójne standardy stosowane w celach czysto politycznych.

Aleksander Stępkowski , sędzia SN, rzecznik prasowy

SN i jego pierwsza prezes z respektem podchodzą do orzeczeń TSUE. SN zapewnia pełną skuteczność prawa UE w obszarze, w którym Polska przekazała kompetencje Unii. Środowy wyrok TK nie pozostawia wątpliwości, że organizacja i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w RP nigdy nie zostały przekazane Unii i ewentualne rozstrzygnięcia unijne w tym względzie są wydawane poza przyznanymi UE kompetencjami. Musi mieć to zasadnicze znaczenie dla sędziów, którzy orzekają w imieniu RP, a obejmując urząd, ślubowali jej wierność. Z wielkim rozczarowaniem pierwsza prezes SN przyjęła konfrontacyjną postawę TSUE. Ustawodawca powinien podjąć działania niezbędne, by zapewnić właściwe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości.