Trybunał badał wniosek premiera ws. nadrzędności Konstytucji nad prawem UE

Piąte posiedzenie Trybunału Konstytucyjnego, zakończone po pięciu godzinach ogłoszeniem przez prezes TK Julię Przyłębską, że wyrok zostanie wydany jeszcze w czwartek o 17.15, zakończyło badanie kwestii kolizji prawa polskiego z unijnym. Dużo miejsca poświęcono pytaniu, co będzie po wyroku TK.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Przed piątą rozprawą o kolizję prawa

W czwartek sędziowie TK mają kontynuować zadawanie pytań uczestnikom postępowania wywołanego wnioskiem premiera o zasady usuwania kolizji prawa europejskiego i orzeczeń TSUE z konstytucją.

Skarga na wykładnię Luksemburga

Premier Mateusz Morawiecki zwrócił się do TK po orzeczeniu TSUE, który wskazał, że polski sąd ma ignorować krajowe przepisy o nominacjach sędziowskich, jeśli uzna, że pisowskie zmiany w Krajowej Radzie Sądownictwa (wybieranej teraz przez Sejm, a nie gremia sędziowskie) zniosły realną kontrolę konkursów. Strona rządowa uznała, że to za głęboka ingerencja TSUE w sprawy zastrzeżone dla państwa członkowskiego (organizację sądownictwa) i namawianie do nieprzestrzegania polskiej konstytucji.

Premier zaskarżył wykładnię trzech przepisów traktatu o Unii Europejskiej wykreowaną przez TSUE, na którą, jak wskazał, kraje członkowskie, w tym Polska, nie mają istotnego wpływu.

W szczególności idzie o art. 19 ust. 1 akapit drugi TFUE, który mówi, że państwa członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii. Według premiera wykładnia o skutecznej ochronie sądowej nie powinna być stosowana, z pominięciem konstytucji, do kontroli niezawisłości sędziów powołanych na nowych zasadach (których jest już ponad 1000).

W ostatnim dniu rozprawy sędzia Piotr Pszczółkowski pytał o skutki ewentualnego uwzględnienia wniosku premiera, na co przedstawiciel Mateusza Morawieckiego prof. Marek Szydło odparł, że sądy wielu krajów Unii mogą badać, czy TSUE nie wykroczył poza przyznane mu kompetencje. I zdarzało się, że TSUE cofał się pod wpływem wyroku krajowego sądu konstytucyjnego – to element dialogu. Premier nie kwestionuje traktatu, ale jego wykładnię, czym broni prawidłowego stosowania art. 19 traktatu.

Z kolei na pytanie sędziego, czy ewentualny wyrok nie może być potraktowany jako częściowe wypowiedzenie traktatu, wiceminister spraw zagranicznych Paweł Jabłoński odpowiedział:

– Polska znalazłaby się w sytuacji takiej jak wiele państw, których trybunały kwestionowały zgodność niektórych przepisów traktatu z ich konstytucjami, a niektóre te orzeczenia mają już wiele lat. Natomiast obecne podważanie statusu sędziów i trwałości ich wyroków nie zwiększa ochrony obywateli.

Prokurator Sebastian Bańko mówił, że o ile TSUE w wielu orzeczeniach zachowuje powściągliwość, o tyle problemem jest, jak jego ogólne wskazania wykładają potem polskie sądy, jak np. w znanej uchwale „dwóch i pół" starych izb Sądu Najwyższego, kwestionującej umocowanie nowych sędziów. Na tę uchwałę (skrytykowaną zresztą przez TK) powoływał się potem Trybunał w Strasburgu, a na Strasburg powołuje się w kolejnych sprawach ponownie SN, pomijając prerogatywę prezydenta do mianowania sędziów. I tak narasta ten spór. Widać, że przeciwnikom tych zmian chodzi o utratę wpływu na nominacje sędziowskie.

Kogo broni RPO

Sędzia Krystyna Pawłowicz zapytała wprost przedstawicieli RPO, w czyim interesie wystąpili w tej sprawie i optują za uznaniem podrzędności polskiej konstytucji i przeciw prawom polskich obywateli.

– Właśnie w interesie obywateli – odparł zastępca RPO prof. Maciej Taborowski. – Efektem wniosku może być to, że obywatele będą mniej chronieni, grożą nam uszczuplenia z unijnego budżetu, a sama nadrzędność konstytucji nie jest przecież kwestionowana, kolizje są między ustawami dotyczącymi sądownictwa a prawem unijnym, które można usunąć, przede wszystkim w dialogu z Unią.