Muzeum Narodowe w Warszawie będzie prezentować sztukę dawną niekonwencjonalnie

Zapowiedziane na 22 grudnia wielkie otwarcie Galerii Sztuki Dawnej to rewolucyjna zmiana we wcześniejszych galeriach – sztuki zdobniczej, malarstwa europejskiego oraz rzemiosła staropolskiego. Twórcy nowej koncepcji nie tylko całkowicie zmienili aranżację wnętrz, ale też opracowali oryginalny scenariusz. Przemieszali chronologię, połączyli gatunki i wątki w spójną opowieść.

– Odeszliśmy od tradycyjnego rozdzielenia sztuki „wysokiej" – malarstwa, rzeźby, rysunku i grafiki – od „rękodzielniczego" rzemiosła artystycznego, traktowanego jako dziedzina tylko użytkowa. W dawnych epokach taki rozdział nie istniał. W zasadzie wszystkie dziedziny traktowano równorzędnie – mówi nam prof. Antoni Ziemba, kurator Zbiorów Dawnej Sztuki Europejskiej MNW.

W salach ściany są jasne, ale dzieła Botticellego, Belliniego, Cranacha Starszego, Tintoretta oraz arcydzieła rzemiosła od XV do XVI wieku oglądamy w różnym oświetleniu. – To było bardzo trudne zadanie ekspozycyjne – mówi kustosz Joanna Kilian. – Ze względów konserwatorskich siła światła dla tkanin i kobierców nie może przekraczać 50 luxów, a dla obrazów może sięgać nawet 150 luxów.

Nowa galeria dzieli się na trzy części: dworu, kościoła, miasta. – Widz może sam wybrać klucz zwiedzania – dodaje Joanna Kilian. – Pierwsza część odwołuje się do rezydencji królewskich, magnackich i siedzib szlacheckich. I zaprasza do wędrówki śladem kultury dworskiej.

W królewskich „apartamentach" jednym z najwspanialszych eksponatów jest płaszcz koronacyjny Augusta III z ciemnoniebieskiego aksamitu ze złotym haftem, a także insygnia koronacyjne tego władcy i jego żony Marii Józefy, wykonane w Dreźnie. To wyjątkowe regalia w polskich zbiorach. – August III polecił je zrobić na koronację w katedrze wawelskiej w 1774 roku, bo wcześniejsze ukryli zwolennicy kontrkandydata do tronu, Stanisława Leszczyńskiego – opowiada Ryszard Bobrow, kurator Zbiorów Sztuki Zdobniczej MNW.

W tej samej sali można podziwiać cenne patery z wizerunkami pięciu królów polskich, ofiarowane Janowi Kazimierzowi prawdopodobnie przez miasto Gdańsk. A na ścianach obrazy. Jeden z nich to reprezentacyjny portret Augusta III. Jednak znacznie ciekawsze wydają się kobiece wizerunki: wielkoformatowy Marii Leszczyńskiej w bogatej mieszczańskiej czerwonej sukni, ale jednak zbyt skromnej, niż można by oczekiwać od małżonki Ludwika XV. Maria znana była jednak z niechęci do przepychu. Za to dama zwana „Polką" z obrazu przy- pisywanego najwybitniejszemu malarzowi rokoka Jeanowi-Antoine'owi Watteau to elegantka, która nie ukrywa zainteresowania modą.

Poznamy też lepiej tajniki oryginalnych strojów szlacheckich i słynnych pasów kontuszowych W długim pasażu w części dworskiej warto też prześledzić wspólne motywy malarskie na dekoracyjnych XVI-wiecznych emaliach francuskich i rozwieszonych wokół obrazach na ścianach. Łączą je m.in. zmysłowe sceny mitologiczne.

Szukanie powiązań rozbudza wyobraźnię również w następnej części ekspozycji – „Religia i wiara w kościele i domu". Można tu porównać caravaggionistów z Rzymu, Neapolu i Utrechtu, przyjrzeć się różnicom między sztuką południa i północy po Soborze Trydenckim i obejrzeć dzieła polskie na tle europejskim.

Tu odkrywamy też malarską perłę renesansu – „Madonnę z dzieciątkiem" Sandra Botticellego, emanującą tkliwym wdziękiem, której towarzyszą Jan Chrzciciel i anioł. Warto zatrzymać się przy wielu innych mistrzowskich dziełach. „Chrystus wśród doktorów" Cimy da Conegliano, wybitnego XVI-wiecznego malarza weneckiego, przedstawia 12-letniego Jezusa nauczającego mędrców w świątyni. Sądząc po ich strojach, reprezentują judaizm, chrześcijaństwo i islam; w półcieniu kryją się Wergiliusz i Dante.

Uczeń Rafaela, Giovanni Francesco Penni, przyciąga uwagę obrazem „Święta Rodzina ze świętym Janem Chrzcicielem i świętą Katarzyną". W tych samych wnętrzach umieszczono zarazem wyjątkowe dzieła złotnictwa: liturgiczne kielichy, krzyże procesyjne, a także haftowane szaty liturgiczne czy pionowe tkaniny, zawieszane na filarach w kościołach, tzw. szpalery z wizerunkami ofiarodawców.

W trzeciej części wędrujemy od Wenecji do Antwerpii i poznajemy z bliska kulturę miejską. Obok widoków miast (m.in. weduty słynnych malarzy weneckich – Bernardo Bellotta i Francesco Guardiego), mamy tu bogaty wybór wizerunków mieszczan, bo i oni pragnęli zostawić swój ślad i podkreślić status. Są także luksusowe wyroby rzemieślnicze, np. ozdobne srebrne kufle z Gdańska czy fajanse holenderskie, porcelana, szkło.