Kompetencje. Przyszłość należy do kreatywnych pasjonatów

Gdy 22-letni Bartek po drugim roku chemii zrezygnował ze studiów, jego rodzicom trudno było się pogodzić z decyzją syna. Szczególnie gdy zapowiedział, że zamierza zostać psim behawiorystą, czyli terapeutą czworonogów.

Niepokój rodziców Bartka zwiększa fakt, że formalnie behawiorysta nie jest nawet zawodem. Nie ma go w liczącej 2455 pozycji polskiej klasyfikacji zawodów i specjalności. Nie ma tam zresztą wielu innych zyskujących na popularności profesji, jak na przykład specjalista ds. employer brandingu (wizerunku pracodawcy), CSR (odpowiedzialności społecznej biznesu), e-handlu czy UX – projektowania doświadczeń użytkowników różnych, głównie cyfrowych, produktów.

Kompetencje XXI w.

Badacze zajmujący się rynkiem pracy przewidują, że znaczna część tegorocznych maturzystów, a już na pewno większość uczniów podstawówek, będzie pracować w specjalnościach, które dzisiaj nie istnieją. Tomasz Saryusz-Wolski, dyrektor Centrum Kształcenia Międzynarodowego Politechniki Łódzkiej i ekspert Instytutu Badań Edukacyjnych, przypomina amerykańskie statystyki, według których ok. 30 mln (czyli ponad jedna piąta) pracowników w USA jest zatrudnionych w profesjach, które jeszcze rok wcześniej nie istniały. – Jesteśmy w przededniu przełomu na rynku pracy – twierdzi Katarzyna Śledziewska, dyrektor zarządzająca ośrodka badawczego DELab UW. Cyfryzacja i automatyzacja obejmujące kolejne obszary naszego życia i pracy, powodują, że rutynowe zadania są wypierane przez roboty i algorytmy – czyli to co nazywamy sztuczną inteligencją. Ten proces dotknie wiele z popularnych dzisiaj zawodów; w tym kierowcę ciężarówki i kasjera-sprzedawcę, ale też prawnika i księgowego.

Jakie będą zawody przyszłości? Katarzyna Gurszyńska, menedżer w agencji zatrudnienia Randstad Polska, twierdzi, że wskazówek można szukać na portalach imigracyjnych najbardziej rozwiniętych państw, w tym USA i Kanady, gdzie są publikowane wykazy najbardziej poszukiwanych tam specjalności. W Kanadzie lista zawodów objętych szybką ścieżką imigracyjną (Express Entry) liczy 247 pozycji; są na niej pielęgniarki, inżynierowie lotnictwa, budownictwa oraz IT. Z kolei w USA wskazówką może być wykaz profesji, które kwalifikują się do wizy H1B – są tam inżynierowie różnych branż, chemicy, farmaceuci oraz liczna grupa specjalności związanych z IT i medycyną.

Jednak naukowcy chętniej niż na konkretne zawody wskazują na kompetencje przyszłości. I twierdzą, że wtedy o sukcesie na rynku pracy w dużo większym stopniu niż obecnie będą decydować kreatywność i pasja – bo trudno o kreatywność w pracy, która nas nuży.

Zawody z pogranicza

OECD jako przyszłościowe wymienia m.in. kompetencje techniczne, umiejętność krytycznego myślenia i zadawania pytań, analizy i syntezy, kreatywność oraz kompetencje społeczne, w tym umiejętność samodzielnej nauki.

– O ile kiedyś myśleliśmy o pracy na całe życie, to teraz musimy być gotowi na uczenie się przez całe życie – podkreśla szefowa DELab UW. W rezultacie studia, wybór konkretnego kierunku przestaje być już istotny, bo studia ani nie gwarantują już, ani nie określają pracy na całe życie. Zdaniem Tomasza Saryusza-Wolskiego w perspektywie 10–15 lat istotny będzie nie tyle zawód, ile zestaw potwierdzonych kwalifikacji, potrzebnych na danym stanowisku – w tym tych cząstkowych dotyczących konkretnych umiejętności, np. obsługi jakiegoś systemu. Dlatego też trzeba będzie stale się dokształcać. O naszej sytuacji na rynku pracy będzie zaś decydować dotychczasowe doświadczenie (portfolio) zawodowe oraz odpowiedni zestaw rynkowych kwalifikacji.

Coraz bardziej będą się też zacierać granice między zawodami; więcej osób będzie pracowało na pograniczu różnych specjalności, n.p. medycyny i IT. A w tradycyjnych specjalnościach zupełnie zmieni się charakter pracy.

Jak twierdzi Katarzyna Śledziewska, przyszłościowe zawody to te, które wymagają kreatywnego, krytycznego myślenia, umiejętności rozwiązywania problemów, a przede wszystkim te, które opierają się na relacji z człowiekiem. Wśród nich są profesje związane z usługami domowymi czy medycznymi i organizacją czasu wolnego, w tym z rynkiem fitness, turystyką i rozrywką. Wzrośnie więc znaczenie inteligencji emocjonalnej, empatii, umiejętności współpracy w grupie, komunikacji z innymi, elastyczności w działaniu. Z kolei automatyzacja produkcji i usług zwiększy się zapotrzebowanie na analityków big data, specjalistów od cyberbezpieczeństwa programistów czy inżynierów koordynujących roboty i zautomatyzowane linie produkcyjne w przemyśle 4.0.

Komputer dla każdego

Tomasz Saryusz-Wolski przewiduje, że za kilka lat już każdemu pracownikowi będą potrzebne użytkowe kompetencje informatyczne – w tym umiejętność pracy z komputerem. W wielu specjalnościach niezbędna będzie też umiejętność samodzielnego uczenia się w jęz. angielskim. Absolwent uczelni, który nie potrafi się uczyć, wyszukiwać informacji czy instrukcji w jęz. angielskim, to potencjalny bezrobotny w przyszłości.