W taki oto lakoniczny sposób określone zostały w art. 52 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=71706]kodeksu rodzinnego i opiekuńczego[/link] podstawy orzeczenia przez sąd rozdziału wspólności dorobkowego majątku małżonków podczas trwania małżeństwa.
Matka czytelniczki wystąpiła w 2008 r. do sądu o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej łączącej ją z drugim mężem, ojczymem czytelniczki. Przed zakończeniem tej sprawy matka zmarła. Ojczym ma liczne długi. Czytelniczka pyta, co w tej sytuacji ze sprawą o zniesienie wspólności majątkowej? Czy może być kontynuowana?
W takich sprawach śmierć małżonka nie musi powodować, inaczej niż np. w sprawie o rozwód, umorzenia postępowania. Sąd może rozpatrzyć taką sprawę co do meritum i wydać wyrok znoszący wspólność z oznaczonym w nim dniem. [b]Potwierdzenie tego znaleźć można w wyroku Sądu Najwyższego z 9 lutego 1996 r. (sygn. akt I CRN 9/96)[/b]. Sąd Najwyższy w jego uzasadnieniu stwierdził m. in., że prawo żądania zniesienia wspólności dorobkowej ma charakter majątkowy, ale i osobisty, bo może z nim wystąpić tylko każdy z małżonków i prokurator. Nie podlega dziedziczeniu. Zaznaczył jednak, iż nie wyłącza to w niektórych sytuacjach możliwości wstąpienia do procesu o to zniesienie przez następców prawnych małżonka zmarłego w toku procesu.
Istotne jest jednak to, czy w takiej sprawie żądano zniesienia wspólności na przyszłość czy też z mocą wsteczną. Taką możliwość dopuszcza, choć wyjątkowo, art. 52 k.r.o., zwłaszcza wówczas, gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu. Wspólność majątkowa ustaje także z chwilą śmierci małżonka. Jeżeli więc w danej sprawie żądano jej zniesienia tylko „na przyszłość”, to rezultat w postaci zniesienia wspólności nastąpił z chwilą śmierci jednego z małżonków automatycznie. Dlatego w tej sytuacji nie można byłoby kontynuować procesu i należałoby postępowanie umorzyć.
Jeżeli jednak zmarły małżonek żądał zniesienia wspólności z mocą wsteczną, wyrok ma wpływ na ustalenie składników majątku dorobkowego, a w konsekwencji na jego podział i określenie podlegającej dziedziczeniu masy spadkowej. Sąd z powodu śmierci matki czytelniczki musi zawiesić postępowanie. Musi je podjąć z urzędu (z własnej inicjatywy), gdy ustanie przyczyna zawieszenia, a w szczególności w razie śmierci strony – z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego. Warunkiem jest w praktyce przedstawienie przez spadkobierców postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
