Firma konkubentów: spółka cywilna

Spółka cywilna powstaje na podstawie umowy, przez którą wspólnicy-konkubenci zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez m.in. wniesienie wkładów finansowych. Na tym etapie życie osobiste konkubentów łączy się z przyjętym przez nich wspólnie celem gospodarczym i działaniem podjętym dla osiągnięcia zysku.

Wkład rzeczowy

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej (tak jak np. spółka z o.o.). Nie może zatem samodzielnie nabywać praw i zaciągać zobowiązań, np. nabyć na własność nieruchomości i ruchomości. W praktyce spółka cywilna najczęściej korzysta na potrzeby swej działalności gospodarczej z nieruchomości stanowiącej własność jednego ze wspólników-konkubentów, którego aportem (czyli wkładem rzeczowym do spółki) jest wyłącznie prawo korzystania z nieruchomości.

Może jednak zaistnieć sytuacja, że aportem zostanie sama nieruchomość, a wówczas prawo jej własności staje się majątkiem spółki. Jest to majątek wspólników-konkubentów stanowiący ich współwłasność łączną. Podobnie będzie w przypadku nabycia przez spółkę cywilną nieruchomości, która staje się majątkiem spółki (powyższe rozważania dotyczą też nabycia własności ruchomości, np. samochodu).

Wspólność łączna

W spółce cywilnej majątek objęty jest od chwili powstania tzw. wspólnością łączną wspólników, która ma charakter bezudziałowy. Jeśli nieruchomość wniesiona do spółki była wcześniej przedmiotem współwłasności ułamkowej konkubentów, na skutek wniesienia do spółki staje się ona współwłasnością łączną. W wyniku tego wspólników spółki cywilnej-konkubentów obowiązuje zakaz rozporządzania udziałem we wspólnym majątku i w poszczególnych składnikach tego majątku tak długo, jak istnieje spółka. Wspólność ta po rozwiązaniu stosunku spółki przekształca się we wspólność ułamkową.

Wspólność majątku spółki jest regulowana w tożsamy sposób jak majątku małżeńskiego. Oznacza to, że w wypadku majątku spółki stosuje się identyczne zasady do stosunków majątkowych wspólników-konkubentów, jak do majątku małżonków.

Ważne!

Współwłasność łączna, która ma charakter trwały i jest nastawiona na realizację określonego celu społeczno-gospodarczego, może być czynnikiem wpływającym na trwałość samego związku partnerskiego, ale tylko tak długo, jak długo trwa sama spółka cywilna.

W zakresie zarządzania majątkiem spółki cywilnej każdy ze wspólników może dokonywać samodzielnie czynności faktycznych i prawnych, które nie przekraczają zakresu zwykłego zarządu.

Natomiast do dokonania czynności prawnych, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników. Do zakresu zwykłego zarządu majątkiem wspólnym należą czynności prawne dokonywane w sprawach związanych z normalnym, bieżącym korzystaniem z rzeczy objętych wspólnością. Wszystko, co nie mieści się w tych granicach, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Wybiera wierzyciel

Wszyscy wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki – zarówno majątkiem spółki, jak i majątkami osobistym. W konsekwencji wierzyciele mogą żądać zaspokojenia zarówno z majątku spółki, jak i z majątków osobistych wspólników. Wierzyciel nie ma obowiązku najpierw sięgnąć do majątku spółki, a tylko od jego woli zależy wybór majątku, z jakiego chce zaspokoić potrzeby finansowe.

Odpowiedzialność osobista dłużnika trwa także mimo wystąpienia przez niego ze spółki, w odniesieniu do zobowiązań, które powstały przed wystąpieniem. Istnieje ona również w przypadku rozwiązania spółki cywilnej.

W efekcie wspólne prowadzenie przez konkubentów działalności dochodowej w formie spółki cywilnej stanowić może zagrożenie finansowe w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia, zarówno dla majątku stanowiącego współwłasność konkubentów, jak i dla majątków osobistych każdego z partnerów.

Przykład

Aportem do spółki cywilnej, w której wspólnikami są konkubenci Anna i Marek, wniesione zostało prawo własności nieruchomości stanowiące wyłączną własność Anny. Po wniesieniu tej nieruchomości do spółki stała się ona przedmiotem współwłasności łącznej obu wspólników – konkubentów.

Odpowiadają oni solidarnie (w miejsce właściciela nieruchomości) za zobowiązania związane z tą nieruchomością, m.in. za zapłatę podatku od nieruchomości.

Przykład

Aportem wniesiono do spółki cywilnej wyłącznie prawo do korzystania z nieruchomości. Za zapłatę podatku od nieruchomości odpowiadają jej właściciel/współwłaściciel, a nie wspólnicy spółki. Ma to istotne znaczenie, gdy wspólnikami spółki obok konkubentów są też osoby trzecie.

Osobowe i kapitałowe

Jeśli chodzi o spółki osobowe uregulowane w kodeksie spółek handlowych (czyli o jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną), to w przeciwieństwie do spółki cywilnej mogą one we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi. Są one bowiem wyposażone w zdolność prawną, czego konsekwencją jest możliwość posiadania własnego majątku, odrębnego od majątku każdego ze wspólników.

Kolejną konsekwencją jest możliwość zawierania umów dotyczących majątku spółki, zarówno pomiędzy nią a jej wspólnikami, jak i pomiędzy nią a osobami trzecimi. Nadal zasadniczą rolę w spółkach osobowych odgrywa substrat osobowy, czyli wspólnicy, którymi mogą być również konkubenci. Wszelkie prawa i obowiązki związane z funkcjonowaniem spółki przysługują spółce, ale każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania.

W spółce jawnej wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Ważne!

Gospodarcze funkcjonowanie konkubentów w ramach osobowej spółki handlowej pociąga za sobą niebezpieczeństwa zbliżone do działania spółki cywilnej.

Spółki kapitałowe (czyli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna) wyposażone są w osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, wyłączając tym samym, co do zasady, osobistą odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

W spółce kapitałowej wspólnicy nie prowadzą również jej spraw, gdyż czyni to zarząd, i nie sprawują bezpośredniego nadzoru nad jej działalnością, gdyż wykonują to specjalne organy.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa majątku konkubentów uczestnictwo w spółkach kapitałowych jawi się jako najbezpieczniejsza forma prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym pamiętać trzeba, że z uwagi na kwestie natury formalnej (koszty działalności, pełna księgowość) forma ta jest przeznaczona dla przedsiębiorstw o większym rozmiarze.

Zobacz

Wzór umowy spółki cywilnej

Autorka jest adwokatem, kancelaria Dittmajer i Wspólnicy