Pozbawienie i przywrócenia władzy rodzicielskiej

Skuteczność wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej wynosi 75,9 proc. – w stosunku do matek i 90,3 – w stosunku do ojców. Co piąta matka dziecka, którego dotyczyło postępowanie, w dniu urodzenia dziecka liczyła nie więcej niż 20 lat, a wszystkie były wówczas pannami.

Tak wynika z badania pt. „Pozbawienie i przywrócenia władzy rodzicielskiej", autorstwa prof. Elżbiety Holewińskiej-Łapińskiej. Od jego omówienia rozpoczęła się konferencja „Prawo w działaniu. Wybrane instytucje prawa cywilnego i rodzinnego w orzecznictwie sądów powszechnych". Zaprezentowano na niej wyniki badań prowadzonych w ostatnim roku w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości.

Zwłaszcza dla poszkodowanych  prawo w praktyce jest ważniejsze niż to na papierze

Pierwszą część poświęcono prawu rodzinnemu, a dokładnie prawu w działaniu, czyli głównie działalności sądów rodzinnych.

Badanie Elżbiety Holewińskiej-Łapińskiej wykazało też, że zagrożenie dobra dziecka wzrasta, gdy rodzice nie są czy nie byli w ogóle w związku małżeńskim. Główny powód pozbawienia władzy to rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dzieci, a inne przyczyny, jak nadużywanie władzy, mają ograniczone znaczenie.

Kolejny referat poświęcony był rozstrzyganiu istotnych spraw dziecka w przypadku braku porozumienia rodziców. Zgodnie z art. 97 § 2 kodeksu rodzinnego w istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w razie braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Okazuje się jednak, że tylko 10 proc. sporów dotyczy małżonków, a prawie połowa osób tuż po rozwodzie bądź rodziców, których nie wiązał ślub. Co ciekawe dotyczą one najczęściej wydania paszportu czy dowodu osobistego. Formalnie bowiem obie czynności wymagają zgody obojga rodziców. Widać więc, że za tymi sporami kryje się inny spór, obawa o wyjazd dziecka za granicę – a na to zgoda sądu (w razie sporu rodziców) jest niezbędna.

– Wniosek jest taki. Decydując o wydaniu dokumentu, sąd nie powinien tracić z pola widzenia ważniejszego faktu, że praktycznie decyduje o zgodzie bądź nie na wyjazd zagraniczny – wskazał dr Jerzy Słyk referujący badanie.

Badania dotyczące prawa rodzinnego, zlecone Instytutowi przez Ministerstwo Sprawiedliwości w związku z nierzadką ostatnio krytyką sądów rodzinnych, to tylko część tematów konferencji. W części ściśle cywilnej ciekawy był wątek skuteczności doręczeń w procesie cywilnym. Kolejny interesujący– także bardzo aktualny – dotyczył wysokości zadośćuczynień pieniężnych za doznaną krzywdę zasądzanych przez sądy – autorstwa Mikołaja Wilda, starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Czemu służą takie badania?

– Przede wszystkim weryfikacji założeń dogmatycznie przyjętych rozwiązań prawnych. Są wskazówką, czy je poprawiać czy nie. Dostarczają przy tym wiedzy o stosowaniu prawa, praktyce normalnie niedostępnej – podsumował konferencję prof. Andrzej Siemaszko, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.