Gwarancje dla premiera Izraela Beniamina Netanjahu? „Naruszałyby Statut Rzymski”

Rząd, w odpowiedzi na apel prezydenta zadeklarował, że zapewni wolny i bezpieczny dostęp i udział w obchodowych 80 rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau „najwyższym przedstawicielom państwa Izrael”. Tymczasem premier Beniamin Netanjahu, jest poszukiwany przez Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze. MTK wydał nakaz aresztowania przywódcy Izraela, któremu zarzuca popełnienie zbrodni wojennych w Gazie. Już sama informacja o apelu prezydenta wzbudziła niedowierzanie i wprawiła ekspertów w konsternację.

Gwarancje bezpieczeństwa dla Netanjahu. Czy są dopuszczalne?

 – Jak głowa polskiego państwa może apelować do premiera, by przyjął poszukiwanego listem gończym MTK polityka oskarżonego o zbrodnie wojenne? Ja wiem, że wobec Beniamina Netanjahu nie zapadł jeszcze żaden wyrok, ale jest on ścigany listem gończym przez trybunał haski tak samo jak oskarżany o podobne zbrodnie Władimir Putin. Natomiast Polska jako strona Statutu Rzymskiego jest zobowiązana współpracować z MTK i dostarczać mu żądanych osób – mówi dr Piotr Milik, specjalista od międzynarodowego prawa karnego z Akademii Sztuki Wojennej.

Czy zatem takie gwarancje na gruncie naszych zobowiązań międzynarodowych są w ogóle dopuszczalne?

 – Teoretycznie Polska może próbować się uchylić od wspomnianego obowiązku w oparciu o art. 98 Statutu Rzymskiego, powołując się na immunitet dyplomatyczny lub immunitet państwa, co w przypadku urzędującego premiera mogłoby mieć zastosowanie. Takie przypadki miały już miejsce w przeszłości. Przykładowo powołała się na ten przepis Nigeria, do której z wizytą udał się Umar al-Baszir, prezydent Sudanu, dziś już obalony, oskarżony o zbrodnie ludobójstwa popełnione w Darfurze. W teorii jest więc możliwe, by premier na prośbę prezydenta, poprzez ministra spraw zagranicznych udzielił gwarancji bezpieczeństwa premierowi Izraela, a Polska, powołując się na art. 98 statutu, odmówiła zatrzymania Netanjahu i dostarczenia go do trybunału haskiego – dodaje ekspert.

Czytaj więcej

Polityka

Zwrot o 180 stopni. Netanjahu może przyjechać do Polski

Rząd nie będzie respektował postanowień Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) o aresztowaniu p...

Gwarancje dla premiera Izraela. Jest furtka w przepisach?

Jednak warto zaznaczyć, że uchylenie się od obowiązku współpracy z MTK dzięki furtce z art. 98 nie jest takie oczywiste. Gdy inne państwo będące stroną Statutu Rzymskiego – Jordania, nie wykonało nakazu aresztowania wobec al-Baszira, to MTK w pod koniec 2017 r. stwierdził naruszenie przez nią art. 87 ust. 7 statutu.

Zgodnie z tym przepisem, jeśli strona nie wykonuje wniosku o współpracę, uniemożliwiając w ten sposób trybunałowi wykonywanie jego funkcji i uprawnień, może on dokonać ustalenia w tym względzie i przedstawić sprawę Zgromadzeniu Państw-Stron lub Radzie Bezpieczeństwa. Decyzja w sprawie Jordanii jest jednak nieprawomocna w razie wniesionego przez nią odwołania i wciąż pozostaje nierozstrzygnięta. Niedawno w podobnej sprawie Izba Przygotowawcza MTK orzekła, że również Mongolia złamała postanowienia statutu, którego jest sygnatariuszem, ponieważ nie aresztowała Władimira Putina podczas wrześniowej wizyty w tym kraju pomimo wydanego przez MTK nakazu.

Poza tym warto zaznaczyć, że do tej pory po ten instrument sięgały głównie kraje afrykańskie. W każdym razie nie zdarzyło się to w przypadku państwa będącego członkiem UE, choć tuż po wydaniu przez MTK nakazu aresztowania Netanjahu, premier Węgier Viktor Orbán, wyrażając ostentacyjne lekceważenie wobec MTK, zaprosił go do złożenia wizyty w Budapeszcie.

Czytaj więcej

Polityka

Netanjahu jak Putin? Konsekwencje decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego

Nakaz aresztowania premiera Izraela to polityczny test dla Zachodu. Czy można podważać decyzje mi...

Co w razie odmowy kooperacji z Międzynarodowym Trybunałem Karnym? 

Ewentualne konsekwencje wynikające z odmowy kooperacji z MTK przez państwo stronę Statutu Rzymskiego analizował wówczas prof. Norbert Tóth, specjalista od prawa międzynarodowego wykładający na uniwersytetach w fińskim Turku oraz Budapeszcie (na łamach bloga EJTL Talk! poświęconego problematyce prawa międzynarodowego). Oprócz możliwego stwierdzenia naruszenia traktatu zwracał uwagę na uwarunkowania wynikające z prawa unijnego.

Jak zwraca uwagę ekspert, „chociaż sama Unia Europejska nie jest stroną Statutu MTK, a jedynie jej państwa członkowskie, UE ma własne zasady i ramy, aby pomóc MTK w wypełnianiu jego zadań”. Chodzi m.in. o decyzję Rady 2003/335/WSiSW w sprawie dochodzenia i ścigania ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych. Nakazuje ona współpracę pomiędzy organami ścigania w celu poszukiwania osób podejrzanych o popełnienie zbrodni.