SN uniewinnił uczestniczki protestu na trasie Marszu Niepodległości

11 listopada 2017 r. na trasie Marszu Niepodległości w Al. Jerozolimskich w Warszawie stanęła grupa kobiet. Trzymały transparent „Stop faszyzmowi"; wykrzykiwały też hasła „Stop faszyzmowi" i „Precz z faszyzmem". Potem usiadły na jezdni. Uczestnicy marszu omijali je. Wielu było jednak agresywnych: kobiety szarpano, obrażano i kopano. W końcu zostały wyniesione przez uczestników z ulicy.

Kobiety zawiadomiły prokuraturę w sprawie naruszenia ich nietykalności, lecz ta umorzyła postępowanie. Opinię społeczną zbulwersował zwłaszcza fragment uzasadnienia Prokuratury Okręgowej w Warszawie, że w ten sposób manifestujący "okazywali niezadowolenie".  W tej sprawie RPO interweniował w prokuraturze.

Ale uczestniczki protestu także zostały obwinione. Policja zarzuciła im wykroczenie z art. 52 § 2 pkt 1 Kodeksu wykroczeń: kto przeszkadza lub usiłuje przeszkodzić w organizowaniu lub w przebiegu niezakazanego zgromadzenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

27 września 2018 r. Sąd Rejonowy wyrokiem nakazowym (czyli bez rozprawy i wysłuchania obwinionych) uznał dziewięć protestujących pań za winne tego, że „wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami usiłowały przeszkodzić w przebiegu niezakazanego zgromadzenia w ten sposób, że usiadły na trasie przemarszu, czym utrudniały przemieszczanie się jego uczestników".

W stosunku do dwóch kobiet wyrok nakazowy uprawomocnił się. Siedem pozostałych wniosło skuteczne sprzeciwy od wyroku i 24 października 2019 r. Sąd Rejonowy uniewinnił je. Jak podkreślił sąd,  ich zachowanie nie było wykroczeniem, lecz stanowiło przejaw pokojowej manifestacji poglądów w przestrzeni publicznej. Sąd wskazał, że należy to oceniać w perspektywie konstytucyjnie gwarantowanej wolności wyrażania poglądów, co jest podstawowym prawem człowieka.

W kasacji w sprawie dwóch uczestniczek protestu, wobec których wyrok się uprawomocnił, RPO wniósł kasację do Sądu Najwyższego.

- Zachowanie obwinionych, polegające na tym, że usiadły na jezdni wspólnie z innymi na trasie marszu, nie wyczerpywało znamion wykroczenia. Było to bowiem wypowiedzią symboliczną w ważnej kwestii społecznej i mieściło się w ramach wolności prawnie chronionej - wskazał Rzecznik.

Argumentował, że "przeszkadzanie" lub "usiłowanie przeszkodzenia" musi mieć charakter bezprawny. Dlatego wykładnia tego przepisu Kw musi uwzględniać istotę wolności wyrażania poglądów. A jest ona chroniona przez Konstytucję RP (art. 54 ust. 1) i  Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 10 ust. 1).

Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wśród sytuacji chronionych w ramach wolności wyrażania poglądów i przekazywania informacji mieszczą się także: prezentacja symboli oraz wypowiedzi w formie zachowania wyrażającego protest.

- Czynu obwinionych, które usiadły na jezdni, nie można traktować jako oderwanego od zachowań bezpośrednio go poprzedzających, czyli trzymania transparentu „Stop faszyzmowi" oraz wznoszenia okrzyków: „Stop faszyzmowi" i „Precz z faszyzmem" - uważa RPO. - Każde z tych zachowań stanowiło wypowiedź o różnej formie. To, że kobiety usiadły na trasie marszu, było niewerbalną i symboliczną wypowiedzią stanowiącą protest przeciwko ideologii faszystowskiej - przekonywał.

Dodał, że w chwili wydawania wyroku nakazowego powszechnie znany był fakt, że wśród uczestników marszu były osoby niosące transparenty o treściach ksenofobicznych, flagi z tzw. krzyżem celtyckim czy znakiem „czarnego słońca" - symbolami utożsamianymi z międzynarodowymi ruchami głoszącymi rasizm i supremację białej rasy.