Szykują się zmiany w procedurze karnej

Przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego rewolucyjny projekt ponad 160 zmian w procedurze karnej właśnie trafia do Sejmu. Po ponad roku prac i uzgodnień zmiany mają szansę na uchwalenie, a sam proces na usprawnienie i przyspieszenie. To największa nowelizacja, jakiej doczekała się procedura karna od czasu uchwalenia, tj. w ciągu 15 lat. Zmiany są konieczne, bo liczba spraw w sądach rośnie, a sędziów nie przybywa.

Rz: Projekt zmian w kodeksie postępowania karnego trafia dziś do Sejmu. Po wielu miesiącach konsultacji i uzgodnień międzyresortowych, głównie z ministrem finansów, udało się uzyskać kompromis. Co czeka nowy proces karny?

Odpowiada Piotr Hofmański , wiceprzewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, profesor UJ:

Najważniejsza jest zmiana modelowa. Powrót do reguł kontradyktoryjnego procesu. A to oznacza redukcję do minimum postępowania przygotowawczego – tak by zebrany materiał dowodowy pozwolił na sporządzenie aktu oskarżenia – na rzecz rozbudowanego postępowania sądowego, w którym strony będą miały szansę walczyć o swoje racje.

Czy dzięki temu proces karny będzie miał szansę przyspieszyć? To jedno z najważniejszych zadań przewidzianych dla ministra sprawiedliwości.

Zmiany powinny się pozytywnie odzwierciedlić w szybkości procesu. To strony przejmą inicjatywę w sprawie, a sąd stanie się w niej biernym uczestnikiem, na koniec zaś – arbitrem. Proces powinien więc przebiegać sprawnie, w szybkim tempie, a to nie jest bez znaczenia dla czasu jego trwania.

Czy kontradyktoryjny proces karny z aktywnym udziałem stron – prokuratora i obrońcy – ma szansę się udać? Dziś to raczej profesjonalni pełnomocnicy dominują na sali rozpraw.

Oczywiście wszystko zależy od postawy stron, ich zaangażowania i przygotowania do sprawy. Jeśli wszyscy potraktują proces kontradyktoryjny zgodnie z literą prawa, to nie powinno być mowy o niepowodzeniu. A zmiana modelu wymusi aktywność obu stron.

Jeśli na salę w konkretnej sprawie będzie przychodził dyżurny prokurator, to prawa oskarżonego mogą być zagrożone.

Mówienie o zagrożeniu praw oskarżonego to przesada, gdyż jest on chroniony domniemaniem niewinności aż do czasu, kiedy oskarżenie udowodni mu winę. Niewątpliwie jednak oskarżenie nie będzie efektywne. Kodeks nie może wymusić zmian w organizacji pracy prokuratury. Może być jednak z nią związany. Takiej właśnie reorganizacji oczekujemy. Aby mówić o aktywnej pracy prokuratora na sali, wystarczy,  że będzie  gospodarzem postępowania od początku do końca.

Kończenie większej liczby spraw na jednej rozprawie  przez dobrowolne poddanie się karze i ugodę z prokuratorem nie będzie złamaniem zasady legalizmu?