Etyka w szkołach obok religii a dyskryminacja wolności sumienia i wyznania

Wyrokiem z 2010 r. Europejski Trybunału Praw Człowieka stwierdził, że Polska naruszyła zakaz dyskryminacji oraz wolność sumienia i wyznania przez brak powszechnego dostępu do etyki, która obok religii miałaby być wykładana w szkołach.

Trzy lata po wyroku w sprawie Grzelak przeciwko Polsce (skarga nr 7710/02) trudno szukać zmian, które miały wprowadzić naukę etyki w szkołach.

Grzelak przeciwko Polsce

Przypomnijmy, że Państwo Grzelakowie przez kilka lat starali się o wprowadzenie lekcji etyki do szkoły, w której uczył się ich syn. W związku z tym, że dziecko Państwa Grzelak nie uczęszczało na lekcje religii nie otrzymywało oceny na świadectwie w rubryce pn. religia/etyka. Według rodziców wpis z kreską ujawnia agnostyczne poglądy ich rodziny.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka poparła Grzelaków w sporze. Organizacja twierdzi, że w razie braku powszechnego dostępu do lekcji etyki w szkołach widniejąca na świadectwach dzieci nieuczęszczających na religie informacja o nieneutralnym wydźwięku, narusza ich prawa. Helsińska Fundacja wskazuje, że najlepszym rozwiązaniem w takim wypadku byłoby upowszechnienie tego typu zajęć.

Trybunał orzekł, ze w sporze Grzelak przeciwko Polsce, to Państwo naruszyło zakaz dyskryminacji i wolności sumienia oraz wyznania. Ponadto według ETPC Polska dyskryminuje uczniów niewierzących poprzez praktykę niezapewniania lekcji etyki.

ETPC w orzeczeniu przywołuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Według Trybunału regulacja nie narusza Konwencji w temacie oceny z „religii/etyki". Chyba, że ocena ta nie stanowi neutralnej informacji o uczestniczeniu ucznia w dodatkowych zajęciach zorganizowanych przez szkołę.

MEN o etyce

Ministerstwo Edukacji Narodowej informuje na swojej stronie o zasadach przeprowadzania w szkołach lekcji etyki. Miedzy innymi przedstawia jak powinna być uzupełniana rubryka religia/etyka na świadectwie szkolnym.

Ocena z etyki jest umieszczona na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie z zachowania. Nie należy wyprowadzać jakichkolwiek dodatkowych informacji ujawniających, czy ocena dotyczy etyki czy religii. Z tego względu w przypadku świadectw dla I etapu nauczania nie stosuje się oceny opisowej z „religii/etyki". Niezgodne z przepisami jest również w zamieszczonym na świadectwie określeniu  „religia/etyka" skreślenie jednego z przedmiotów.

7 osób

to minimalna liczba osób, która zobliguje szkołę do przeprowadzenia zajęć z etyki

Trzy lata po wyroku

Mimo upływu trzech lat od wydania wyroku przez ETPC dostęp do etyki  w szkołach nie poszerzył się w widoczny sposób. W poprzednim roku szkolnym 2012/2013 tylko 4,49% szkół w Polsce zapewniło uczniom lekcje z etyki. Liczby tej w żaden sposób nie odzwierciedla powszechność umożliwiania udziału w lekcjach.

Konieczna zmiana przepisów

Helsińska Fundacja Praw Człowieka uważa, że w celu upowszechnienia dostępu do lekcji etyki konieczna jest zmiana regulacji prawnych. Organizacja zwraca uwagę, że Trybunał w wyroku Grzelak p. Polsce nie określił działań, które miałyby być podjęte przez państwo polskie aby zachować neutralność oceny wystawianej na świadectwie.

Niewielka liczba uczniów uczęszczających na zajęcia z etyki jest według fundacji wynikiem stawiania zbyt wysokich progów wobec utworzenia grupy. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem minimalna liczba chętnych dla utworzenia zajęć z etyki w szkole to grupa 7 osób. Wtedy szkoła ma obowiązek przeprowadzania lekcji.

W roku szkolnym 2015/2016 mają rozpocząć się e-learningowe zajęcia etyki

e-learning

W związku z głośną sprawą, która toczyła się przed europejskim Trybunałem Ministerstwo Edukacji Narodowej zwróciło uwagę na możliwość prowadzenia lekcji etyki w formie e-learningu. Prace są na poziomie „koncepcyjnym" a zaprezentowane zmiany miałyby się pojawić dopiero w roku szkolnym 2015/2016.

Przedstawionego rozwiązania nie podzielają zwolennicy prowadzenia lekcji etyki. Uważają, że z uwagi na swój specyficzny charakter czyli potrzebę prowadzenia dyskusji oraz bezpośredniej wymiany argumentów zajęcia te powinny być prowadzone w tradycyjny sposób.