Łatwiej o rentę inwalidzką przy długim stażu

Renta z ZUS przysługuje osobie, która:

- jest niezdolna do pracy i

- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (od roku do pięciu lat, w zależności od wieku, w którym powstała u niej niezdolność do pracy), i

- stała się niezdolna do pracy w okresach składkowych i nieskładkowych wymienionych w ustawie emerytalnej albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Ostatniego warunku – powstania niezdolności do pracy w określonym czasie – nie wymaga się jedynie wówczas, gdy ubiegający się o rentę udowodnił długi okres składkowy i nieskładkowy (łącznie co najmniej 20 lat kobieta lub 25 lat mężczyzna) oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Tak stanowi ustawa z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Na tych zasadach prawo do renty uzyska jednak tylko taka osoba, która stała się niezdolna do pracy przed ukończeniem 30 roku życia.

Gorzej po trzydziestce

Jeśli niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 roku życia, konieczne jest jeszcze udowodnienie pięciu lat łącznych okresów składkowych i nieskładkowych przypadających w ostatnich dziesięciu latach przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed  dniem powstania niezdolności do pracy.

To kryterium od dłuższego czasu budziło najwięcej kontrowersji. Wszystko za sprawą uchwały Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 (I UZP 5/05), w której stwierdził, że do przyznania renty trzeba jedynie wykazać okres składkowy i nieskładkowy (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny) oraz uzyskać orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy.

Ubezpieczony nie musi natomiast – zdaniem sądu – wykazywać pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed  dniem powstania niezdolności do pracy.

Uchwała SN z 23 marca 2006 nie wpłynęła na zmianę wykładni organu rentowego. Ten nadal odmawiał przyznania renty oso- bom, które nie udowodniły co najmniej pięcioletniego stażu w ostatnim dziesięcioleciu.

Inaczej do tego typu spraw podchodziły sądy powszechne, do  których trafiały odwołania osób ubiegających się o renty, niezadowolonych z wydanych decyzji. Na ogół przyznawały one im rację, stosując wprost wspomnianą uchwałę SN.

Problem stał się na tyle istotny, że postanowił się nim zająć ustawodawca, rozstrzygając dotychczasowe wątpliwości w wykładni przepisów.

Przyda się długi staż

Od 23 września 2011 obowiązuje ustawa z 28 lipca 2011 o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 187, poz. 1112).

Uregulowała ona w sposób wyraźny, kiedy nie jest konieczne posiadanie co najmniej pięcioletniego stażu ubezpieczeniowego w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed  dniem powstania niezdolności do pracy.

Warunku tego nie muszą spełniać osoby, które udowodniły okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz są całkowicie niezdolne do pracy.

Przykład 1

Pan Bogdan urodził się w marcu 1952. Pracował nieprzerwanie od 1 stycznia  1973 do 31 grudnia  2005, rzadko przebywając na zwolnieniach lekarskich. Po rozwiązaniu stosunku pracy nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Pod koniec września 2011 zgłosił wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Dołączył do niego dokumenty potwierdzające posiadanie ponad 30-letniego okresu składkowego oraz dwóch lat nieskładkowych.

Lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że jest on całkowicie niezdolny do pracy, a datę powstania tej niezdolności ustalił na 1 lipca  2011. Oznaczało to, że ani w ciągu dziesięciu lat poprzedzających zgłoszenie wniosku o rentę, ani dziesięciu lat przypadających przed dniem powstania niezdolności do pracy pan Bogdan nie udowodnił wymaganego pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego.

ZUS przyznał mu jednak rentę z tytułu niezdolności do pracy od miesiąca zgłoszenia wniosku o to świadczenie, tj. od września 2011. Uznał, że wnioskodawca nie musi spełniać wspomnianego warunku, bo udowodnił 30-letni okres składkowy i jest całkowicie niezdolny do pracy.

Tylko składkowe

Nowe regulacje wychodzą w pewnym stopniu naprzeciw wspomnianej uchwale Sądu Najwyższego, ale – co warto zauważyć – nie realizują w pełni jej postanowień.

Obecnie trzeba bowiem udowodnić o pięć lat dłuższy staż pracy, żeby ZUS odstąpił od warunku przepracowania co najmniej pięciu lat w ostatnim dziesięcioleciu.

Ponadto przepisy obowiązujące od 23 września br. pozwalają zaliczyć do tego stażu wyłącznie okresy składkowe (np. pozostawania w stosunku pracy, wykonywania umowy-zlecenia lub umowy o dzieło czy prowadzenia działalności gospodarczej).

Jakiekolwiek okresy nieskładkowe (np. pobierania świadczeń chorobowych, opieki na dzieckiem czy studiów wyższych) nie mogą być wliczone do tych 25 lub 30 lat.

Przykład 2

Pani Janina urodziła się w sierpniu 1954. Do pracy poszła w 1977 r. W międzyczasie przebywała dwa razy na urlopie wychowawczym. Kilka razy korzystała również z długotrwałych zwolnień lekarskich.