Nie wszyscy deportowani z prawem do świadczeń

Do Trybunału Konstytucyjnego trafił wniosek rzecznika praw obywatelskich o zbadanie zgodności z konstytucją treści art. 2 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6B08C64B569A7F2BB2840F88E463B947?id=74076]ustawy z 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez Trzecią Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich[/link] (patrz ramka). Wczoraj TK odroczył rozstrzygnięcie do 16 grudnia.

[srodtytul]1000 km od domu[/srodtytul]

Badany przepis zakłada, że deportacją jest wyłącznie wywiezienie z terytorium państwa polskiego w granicach sprzed 1 września 1939 r. Zdaniem rzecznika takie określenie deportacji doprowadziło do tego, że decydującym kryterium przyznania tego świadczenia jest geograficzne położenie miejsca zamieszkania czy pracy deportowanych, a nie represje, jakich doświadczyły te osoby.

– Kryterium przyznania tego świadczenia powinno być samo wywiezienie do pracy – stwierdził Lesław Nawacki z Biura RPO. – Ograniczenia postawione w ustawie są sprzeczne z zasadami sprawiedliwości społecznej i nakazem równego traktowania obywateli, zapisanymi w art 2 i 32 konstytucji.

[b]Pokrzywdzone są osoby, które ucierpiały w wyniku tzw. wewnętrznej deportacji. Czyli takie, które zostały przewiezione do pracy na obszarach należących przed wojną do II RP[/b], a później wcielonych do Trzeciej Rzeszy (Wielkopolska, Śląsk i Pomorze), lub te, które przewożono do pracy na terenie Polski w jej przedwojennych granicach (np. do Warszawy, Radomia, Kielc czy Krakowa, które w czasie wojny znajdowały się na terytorium Generalnej Guberni).

Biuro RPO zajmowało się ostatnio sprawą odmowy wypłaty świadczenia osobie, która w czasie wojny, w wieku 14 lat, została deportowana z Włodzimierza Wołyńskiego do pracy w oddalonym o 1000 kilometrów wojskowym szpitalu pod Olkuszem.

W myśl ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym deportowanym do pracy przymusowej nie przysługuje jej teraz żadne świadczenie, gdyż zarówno miejsce zamieszkania, jak i miejsce pracy przymusowej (choć dzieliła je odległość przeszło 1000 kilometrów) znajdowało się granicach II RP sprzed 1 września 1939 r.

Przedstawiciel prokuratora generalnego oraz Sejmu dowodzili z kolei podczas rozprawy, że wprowadzenie ograniczeń przewidzianych w ustawie jest uzasadnione. Chodzi o to, że osoby wywiezione poza granice spotkały się dodatkowo z barierą językową.

[srodtytul]Wielu uprawnionych[/srodtytul]

Z szacunków Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wynika, że [b]przepisy w obecnym brzmieniu mogą pozbawiać prawa do świadczenia nawet 20 tys. deportowanych.[/b] Rozstrzygnięcie, czy będą oni mogli się starać o przyznanie świadczenia z tytułu wywiezienia do pracy, zależy teraz od rozstrzygnięcia trybunału. Jeśli trybunał zakwestionuje niekorzystne przepisy, uprawnieni będą mogli złożyć wniosek o wypłatę comiesięcznego dodatku do emerytury lub renty lub o wznowienie wcześniejszego postępowania zakończonego odmową wypłaty świadczenia.

Wysokość dodatku jest uzależniona od długości deportacji. Maksymalnie wynosi on 173 zł. W pełnej wysokości przysługuje on osobom, które były deportowane co najmniej 20 miesięcy.