Gdy organ rentowy zwleka z decyzją, płaci

Jednak ustalenie daty, od kiedy należy je liczyć, budzi wiele wątpliwości. Próbuje je wyjaśniać orzecznictwo sądowe.

[srodtytul]Pomoc z przepisów[/srodtytul]

Podstawę żądania zapłaty odsetek za opóźnienie stanowi art. 85 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585[/link], dalej ustawa systemowa).

Wynika z niego, że jeżeli ZUS – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił go, musi uregulować od niego odsetki. Sięgają one tych ustawowych z prawa cywilnego.

Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie odpowiada. Regulacja ta ma charakter wyczerpujący i dlatego nie można odwołać się tu do prawa cywilnego.

Potwierdził to również [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 29 października 1997 r. (II UKN 208/97)[/b].

Stwierdził, że art. 481 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] nie stosuje się w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

[srodtytul]Początek odliczania[/srodtytul]

Na podstawie delegacji z art. 85 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1E1EAD67E05B3C3D2F5245A96AD0CE27?id=77959]ustawy systemowej wydano rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (DzU nr 12, poz. 104)[/link].

Przewiduje ono m.in., że odsetki wypłaca się od dnia następującego po upływie terminu ustalenia prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach o zasadach ich przyznawania i wypłaty, do dnia ich wypłaty. Jeżeli jednak regulowane jest za pośrednictwem poczty lub na rachunek bankowy, za dzień wypłaty uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.

Gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia spowodowały okoliczności, za które ZUS odpowiada (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia działań z urzędu czy błędna ocena złożonych dokumentów), ubezpieczonemu przysługują odsetki liczone od dnia, w którym organ powinien ustalić prawo do świadczenia, gdyby działał prawidłowo. Zasadniczo będzie to termin wydania wadliwej decyzji przez ZUS, a w zawiłych sprawach nie później niż 61 dni od złożenia wniosku.

ZUS ma bowiem 60 dni na załatwienie skomplikowanej sprawy, a od następnego dnia popada w opóźnienie (art. 35 § 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania administracyjnego[/link]).

Podobnie wskazywał [b]SN w wyroku z 14 września 2007 r. (III UK 37/07).[/b]

Uznał, że odsetki z art. 85 ust. 1 ustawy systemowej od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu, gdy organ rentowy z naruszeniem prawa odmówił jego przyznania, nalicza się od upływu terminu, w którym powinien wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek.

[srodtytul]Rzetelność popłaca[/srodtytul]

Warto tu zwrócić uwagę także na [b]wyrok SN z 7 lutego 2006 r. (I UK 191/05)[/b], w którym wskazano, że gdy ZUS nie sprawdził w postępowaniu kontrolnym rzetelności zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy, uzasadnione jest przyznanie odsetek od 30 dnia po przedstawieniu przez ubezpieczonego tych zaświadczeń, a nie od daty wyroku sądu ustalającego prawo do zasiłku chorobowego.

SN zauważył też, że milczenia ZUS nie można uznać za okoliczność, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Najwyższy wskazywał ponadto, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej

wypłaty świadczenia, gdy mógł wydać decyzję poprawną, w szczególności gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa [b](wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04)[/b].

Jeżeli więc ZUS bezprawnie odmówił wypłaty świadczenia, gdy mógł je przyznać, wydając prawidłową decyzję, powstały poślizg jest następstwem okoliczności, za które ZUS odpowiada i musi płacić odsetki.

[ramka][b]Przykład[/b]

Ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Choć złożył wymagane dokumenty, ZUS nie przyznał mu emerytury, wydając 2 lutego 2009 r. decyzję odmowną. Ubezpieczony odwołał się od niej do sądu.