Urlop wypoczynkowy dla rozpoczynającego pracę

Zatrudniony na pierwszej umowie, po przepracowaniu miesiąca, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w wysokości 1/12 z wymiaru przysługującego mu po roku pracy. Kodeks pracy przewiduje dwa wymiary urlopu wypoczynkowego: 20 dni – jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, i 26 dni – jeśli jest zatrudniony dłużej niż 10 lat. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się czas nauki w szkole zasadniczej, średniej i wyższej (patrz ramka).

Konieczny staż

Prawo do 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po przepracowaniu roku pracownik nabywa „z dołu", a więc dopiero po upływie każdego miesiąca pracy. Zatrudniony, którego pierwsza umowa o pracę trwa nieprzerwanie miesiąc lub dłużej, nabędzie prawo do urlopu cząstkowego po przepracowaniu każdego miesiąca. Przy czym upływ miesiąca należy rozumieć w znaczeniu potocznym.

To oznacza, że prawo do laby powstanie raz po 30 dniach (w miesiącach, które mają 30 dni – czyli w kwietniu, czerwcu, wrześniu i listopadzie), raz po 31 dniach (np. w styczniu, marcu, maju, lipcu, sierpniu, październiku i grudniu), a także po 28 lub 29 dniach (w latach przestępnych) w lutym.

Kiedy miesiąc to 30 dni

Wykonujący swe zadania krócej niż miesiąc nie nabędzie prawa do wolnego. W praktyce tego typu sytuacja występuje sporadycznie. Rzadko bowiem zawiera się umowę o pracę w wymiarze niższym niż miesiąc. Ale jeśli tak się zdarzy, to pracownik, który w danym roku kalendarzowym podejmuje pierwszą w życiu pracę i zatrudniony będzie krócej niż miesiąc albo okres jego pracy będzie obejmował niepełną część miesiąca, nie nabędzie prawa do urlopu za ten okres etatowej pracy.

U następnego pracodawcy nabędzie on jednak prawo do urlopu już z chwilą uzupełnienia stażu do pełnego miesiąca – oczywiście pod warunkiem że nowe etatowe zajęcie będzie w tym samym, pierwszym roku kalendarzowym.

To oznacza, że w sytuacji gdy pracownik przepracował miesiąc, ale z przerwami, np. wypracował go łącznie w dwóch różnych firmach, wówczas szef, u którego upłynął podwładnemu miesiąc pracy będzie zobowiązany do udzielenia mu urlopu wypoczynkowego.

Przykład:

Pani Magda po raz pierwszy zawarła pracowniczy angaż. Była to próbna umowa o pracę i obejmowała okres od 1 do 20 stycznia. Za ten czas pracownica nie nabyła prawa do urlopu. Ale od 21 stycznia pani Magda pracuje na kolejnej umowie o pracę zawartej z tym samym pracodawcą.

To terminowy angaż, który zakończy się z końcem czerwca. Ponieważ między umowami nie ma ani jednego dnia przerwy, to pierwszą urlopową dniówkę pani Magda wypracuje z upływem 31 stycznia, a kolejną z upływem 28 lutego. W sumie uzbiera się 6/12 z 20 dni wolnego.

Przykład:

Pani Aneta została zatrudniona na podstawie umowy na okres próbny. Jej angaż trwał 25 dni – od 1 do 25 stycznia.

Kolejną umowę o pracę pani Aneta zawarła od 1 marca – w tym samym, pierwszym dla niej roku etatowej pracy. W tej sytuacji pracownica nabędzie prawo do 1,66 dnia wolnego po przepracowaniu pierwszych pięciu dni w marcu u nowego szefa.

Przykład:

Pan Tomek rozpoczął pierwszą pracę. Dostał umowę na okres próbny, na pełny etat - od 1 stycznia do 5 kwietnia. Za okres ten nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 3/12 z 20 dni. Z pierwszej wolnej dniówki pracownik będzie mógł skorzystać od 9 lutego.

Jeśli zaś w 2013 r. podejmie pracę u kolejnego pracodawcy, wystarczy, że przepracuje u niego 7 dni, a nabędzie prawo do urlopu w wymiarze kolejnej 1/12 z 20 dni. U poprzedniego pracodawcy przepracował bowiem 23 dni (od 9 stycznia do 1 marca).

Zasady te stosuje się tylko w roku kalendarzowym, w którym pracownik podjął pierwszą pracę w życiu. W kolejnym roku kalendarzowym nabędzie on prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Pierwszy urlop nabywany po każdym miesiącu pracy w wymiarze 1/12 z 20 to 1,66 dniówki.

Tutaj nie ma wymogu stosowania zasady obowiązującej w przypadku urlopu w wymiarze proporcjonalnym, że przy obliczaniu okresu pracy (stażu) należy zaokrąglić w górę niepełne miesiące pracy. W praktyce jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by wolne zaokrąglić do pełnych dwóch dni. Wszystko jednak zależy od dobrej woli szefa, który może, ale nie musi, iść na rękę podwładnemu.

Przykład:

Pan Jan podjął pracę na podstawie umowy o pracę na czas określony. Umowa ma trwać 1 miesiąc, począwszy od 15 stycznia. Pracownik ten nabędzie prawo do urlopu w wymiarze 1/12 wymiaru, jaki będzie mu przysługiwał po przepracowaniu roku, gdyż przepracuje pełen miesiąc.

Ponieważ jednak nie będzie mógł go wykorzystać w naturze – stosunek pracy rozwiąże się z upływem końcowego terminu trwania umowy terminowej – pracodawca zobowiązany będzie do wypłaty ekwiwalentu za niego.

Przykład:

Pan Grzegorz został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony od 15 maja do końca sierpnia. Pracownik ten przepracuje trzy pełne miesiące oraz rozpocznie okres czwartego miesiąca.

Nabędzie zatem prawo do 3/12 z 20 dni – po każdym ukończonym miesiącu etatowego zajęcia. Za rozpoczęty czwarty miesiąc zatrudnienia urlopu nie nabędzie.

Choroba nie ma znaczenia

Prawo do każdej części pierwszego urlopu zależy od określonego stażu pracy – jednego miesiąca. Na szczęście dla początkującego etatowca nie są to okresy faktycznego świadczenia pracy, lecz pozostawania w stosunku pracy, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, mianowanie, powołanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę), i bez względu na rodzaj umowy o pracę (umowa na czas nieokreślony, na czas określony, na czas wykonania określonej pracy, umowa na okres próbny).

Okresy niewykonywania pracy w trakcie zatrudnienia można podzielić na dwie grupy. Jedne nie przerywają biegu okresu uzasadniającego nabycie prawa do kolejnej części pierwszego urlopu, inne nie są do tego okresu zaliczane, czyli go przerywają. Bez wpływu na urlop pozostają:

- nieobecności spowodowane chorobą,

- zwolnienia od pracy przysługujące na podstawie przepisów prawa pracy (np. dni na opiekę nad małym dzieckiem, dni wolne z powodu ślubu pracownika),

- dni ustawowo wolne od pracy, niedziele, dni wolne od pracy wynikające z harmonogramu.

Te dni bez pracy są wliczane do miesięcznego okresu wymaganego do nabycia prawa do pierwszego urlopu (każdej jego części). Jednak stażu pracy rzutującego na nabycie częściowego wypoczynku nie powiększy urlop bezpłatny. On nie jest wliczany do okresu pracy uzasadniającego nabycie przez pracownika prawa do pierwszego urlopu.

Przykład:

Pan Marek podjął po raz pierwszy pracę 1 marca na podstawie umowy o pracę na czas określony (trzy miesiące). W maju wystąpił do pracodawcy o trzy dni urlopu bezpłatnego. Szef udzielił mu go. W trakcie etatowego zajęcia pan Marek wykorzystał urlop cząstkowy za marzec i kwiecień.

W dniu rozwiązania się umowy wystąpił do pracodawcy o ekwiwalent pieniężny za urlop cząstkowy za maj. Pracodawca słusznie odmówił pracownikowi wypłaty tego ekwiwalentu, gdyż pracownik nie przepracował pełnego miesiąca wymaganego do nabycia prawa do kolejnego urlopu cząstkowego.