Przedłużenie obowiązującego na Węgrzech stanu nadzwyczajnego od czasów pandemii jest pierwszą decyzją Viktora Orbána rozpoczynającego właśnie czwartą z rzędu kadencję na stanowisku szefa rządu. Ogłosił swą decyzję we wtorek tuż po przyjęciu przez parlament poprawki do art. 53 konstytucji zezwalającej na wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych, mianowicie stanu zagrożenia w sytuacji działań wojennych czy określonej sytuacji humanitarnej w sąsiednim kraju. Nowy stan nadzwyczajny wszedł w życie jeszcze przed końcem obowiązywania starego do 31 maja, wprowadzonego na dwa lata w związku z pandemią.
Ogłaszając swą decyzję na Facebooku Orbán udowadniał, że „wojna (w Ukrainie – przyp red.) i sankcje Brukseli spowodowały wielki wstrząs gospodarczy i drastyczny wzrost cen”, a świat stoi na krawędzi kryzysu gospodarczego. W trosce o bezpieczeństwo finansowe węgierskich rodzin rząd musi podejmować decyzje odpowiednie szybko i sprawnie. Może więc nadal rządzić za pomocą dekretów w zasadzie bez aprobaty nowo wybranego parlamentu, w którym Fidesz Orbána ma, wraz z niewielkim ugrupowaniem koalicyjnym, konstytucyjną większość.
W starym stylu
– W tej sytuacji rząd specjalnych uprawnień nie potrzebuje. Jest to raczej kontynuacja stylu rządzenia premiera Orbána, który pragnie sam podejmować decyzje bez konsultacji, rozszerzając zakres swej władzy, co czyni konsekwentnie od dawna – mówi „Rzeczpospolitej” Krisztian Szabados z budapeszteńskiego think tanku Social Development Intitute. Jego zdaniem rządzenie dekretami nie jest konieczne dla utrzymywania niskiego poziomu niektórych cen, jak np. benzyny, ale jest swego rodzaju sygnałem dla UE, że Węgry nie zgadzają się na proponowane unijne embargo na rosyjską ropę. Zdaniem Szabadosa rząd zrujnował budżet przedwyborczymi obietnicami i widzi, że nie ma szans na otrzymanie środków z KPO. Co więcej, UE uruchomiła procedurę z art. 7 traktatu o UE z powodu wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Węgry wartości, na których opiera się Unia.
Czytaj więcej
Węgry poszły tak daleko we wspieraniu interesów Putina w Europie, że już samo ochłodzenie relacji Warszawy z Budapesztem nie wystarcza. Polskie władze muszą jasno potępić węgierskiego przywódcę.
W poniedziałkowym liście do KE Orbán podkreślił, że nie jest w stanie wyrazić zgody na embargo także z tej przyczyny, że Węgry nie mogą liczyć na środki unijne, aby dostosować swój przemysł petrochemiczny do nowej sytuacji. Jak początkowo twierdził szef węgierskiej dyplomacji, koszt przestawienia rafinerii na nowy rodzaj ropy z innego źródła wyniósłby ok. 500 mln euro, plus 200 mln na zwiększenie przepustowości ropociągu z Chorwacji na Węgry. Obecnie rząd twierdzi, że koszt wyniósłby ponad 1 mld euro. Nie brak opinii, że taka żonglerka szacunkami jest elementem nacisku na UE.
– Stan nadzwyczajny nie jest niczym nowym, a spór z Brukselą rząd w Budapeszcie traktuje zapewne jako dodatkowy argument w obronie własnych interesów, domagając się rekompensat od UE za wsparcie ewentualnego embarga – mówi „Rz” Kai-Olaf Lang, ekspert z berlińskiego think tanku Wissenschaft und Politik.
Zapobiec szokowi
Orbán argumentuje, że sankcje wobec Rosji spowodują wzrost cen paliw o 55–60 proc. w czasie, gdy ceny energii są już najwyższe od 40 lat. Twierdzi, że gospodarka nie wytrzyma takiego szoku cenowego. Nie wiadomo jednak, jak rząd ma zamiar z tym walczyć za pomocą wprowadzonego konstytucyjnego stanu zagrożenia. Być może chodzi o dalsze regulacje cenowe. Premier podkreśla też w liście do UE, że import surowców energetycznych z Rosji spadł z ponad 90 proc. w 2010 r. do 64 proc. obecnie.
– Cała sprawa z przedłużeniem stanu zagrożenia ma określone znaczenie w kontekście wewnętrznym. Legitymizuje działania rządu w niełatwej sytuacji gospodarczej, gdy np. na niektórych stacjach brakuje paliwa i obowiązują limity sprzedaży 10–20 litrów – tłumaczy nam Mateusz Gniazdowski z Ośrodka Studiów Wschodnich. Jego zdaniem nowa, a w zasadzie stara, regulacja niczego dla przeciętnego obywatela nie zmienia. Opozycja nie jest zadowolona, ale po druzgocącej porażce wyborczej nie ma nic do powiedzenia. Oficjalna inflacja sięga 9,5 proc i to w warunkach regulowanych cen na niektóre towary, jak np. benzyna dostępna w przeliczeniu za ok. 6 zł. Rządowi Orbána zależy więc na utrzymaniu dostaw ropy z Rosji. Zgodził się też na opłaty za rosyjski gaz w rublach i nie rezygnuje z rozbudowy elektrowni atomowej w Paks z przyznanych przez Moskwę kredytów na ponad 12 mld euro.
