Kiedy kara umowna jest kosztem

Niewymienienie konkretnego rodzaju kary umownej w negatywnym ustawowym katalogu nie oznacza automatycznie, że przedsiębiorca może taki wydatek rozliczyć w swoim rachunku podatkowym.

Publikacja: 22.07.2019 06:10

Kiedy kara umowna jest kosztem

Foto: 123RF

Kara umowna to instytucja prawa cywilnego określona w art. 483 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, w celu zabezpieczenia swoich interesów, przedsiębiorcy mogą zastrzec w zawieranych przez siebie umowach, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W przypadku zaistnienia okoliczności powodujących obowiązek zapłaty kary umownej, przedsiębiorca zobligowany do jej zapłaty poniesie wydatek, który w tym przypadku będzie co do zasady związany z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Nie oznacza to jednak, że wydatek ten będzie w każdym przypadku mógł stanowić koszt uzyskania przychodów.

Czytaj także: Kara umowna w koszty, gdy biznes wydaje się nieopłacalny

Co mówi przepis

Jak stanowi art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów i zostały wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Zgodnie natomiast z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, za koszt uzyskania przychodów nie uważa się kar umownych i odszkodowań z tytułu:

- wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług;

- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad;

- zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

W przywołanym przepisie ustawodawca w sposób enumeratywny wymienia określone rodzaje kar umownych, które nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodów. Nie oznacza to jednak, że niewymienienie konkretnego rodzaju kary umownej w negatywnym katalogu zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT stanowi automatycznie podstawę do zaliczenia takiej kary do kosztów uzyskania przychodów.

Decyduje całokształt okoliczności

Jak bowiem podkreślają organy podatkowe, gdy kara umowna została naliczona z innego tytułu niż wymieniony w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, może ona stanowić koszt uzyskania przychodów, jeżeli spełnia przesłanki określone w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, warunkujące zaliczenie wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Analizując karę umowną pod kątem możliwości zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów, należy zatem zbadać jakie okoliczności towarzyszyły powstaniu obowiązku jej zapłaty.

Przykładowo, z karą umowną spełniającą przesłanki warunkujące zaliczenie jej do kosztów uzyskania przychodów będziemy mieli do czynienia w przypadku, gdy zapłata tej kary ma na celu ograniczenie innych ponoszonych przez przedsiębiorcę wydatków.

Przykład:

Spółka jest najemcą kilku lokali, które są wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej. Na skutek trudnych do przewidzenia okoliczności, prowadzenie działalności gospodarczej w jednym z najmowanych lokali stało się nieefektywne z ekonomicznego punktu widzenia – koszty najmu przewyższały generowane zyski. W zawartej umowie najmu zastrzeżona została kara umowna na wypadek wcześniejszego wypowiedzenia umowy. Ponieważ jednak strata, jaką wygenerowałoby najmowanie lokalu do końca trwania umowy, przewyższałaby kwotę zastrzeżonej w umowie kary umownej, spółka postanowiła wypowiedzieć umowę najmu.

W tym przypadku naliczona kara z tytułu wcześniejszego wypowiedzenia umowy najmu będzie mogła stanowić dla spółki koszt uzyskania przychodów.

W przywołanym przykładzie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT należy bowiem interpretować w oparciu o wykładnię gospodarczą, która – jak wskazał WSA w Poznaniu w wyroku z 27 wrześniu 2018 r. (I SA/Po 259/18) „wymaga uwzględnienia warunków rynkowych, w jakich działa podmiot gospodarczy i oceny, czy działanie podatnika jest racjonalne, oparte na założeniu, że wskazane działania zmierzają do uzyskania optymalnego wyniku ekonomicznego, również w zakresie zminimalizowania strat".

Normalne ryzyko gospodarcze

Zaliczenie kary umownej do kosztów uzyskania przychodów będzie także możliwe w przypadku, gdy kara umowna została naliczona na skutek zdarzeń, na które przedsiębiorca nie miał żadnego wpływu.

Przykład:

Spółka miała dostarczyć do kontrahenta zamówiony towar, który na skutek siły wyżej nie został dostarczony w umówionym terminie. W związku z tym na spółkę została nałożona kara umowna.

W tym przypadku opóźnienie w dostawie towarów nie wynikało z zawinionego działania spółki (dostawcy). Kara umowna może zatem stanowić dla niej koszty uzyskania przychodów (zob. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 30 stycznia 2017 r., 2461-IBPB-1-1.4510.373.2016.1.BK oraz dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 16 stycznia 2019 r., 0111-KDIB2-1.4010.484. 2018.1.AR).

Co do zasady przyjmuje się bowiem, że do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć kary umowne, których naliczenie związane jest z elementem normalnego ryzyka gospodarczego.

Zdaniem organów podatkowych kosztu podatkowego nie mogą natomiast stanowić te kary umowne, które zostały naliczone na skutek niewłaściwego, pozbawionego należytej staranności działania podatnika, czy też zawinionego niewywiązywania się przez niego z obowiązków umownych (zob. interpretację dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z  9 marca 2017 r., 2461-IBPB-1-1.4510.1.2017.2.BK, a także interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 18 sierpnia 2015 r., IPTPB3/ 4510-163/15-4/PM).

Autor jest konsultantem podatkowym w ECDP Tax Mazur i wspólnicy sp. k. Spółka doradztwa podatkowego

www.ecdpgroup.com

podstawa prawna: art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 865)

Kara umowna to instytucja prawa cywilnego określona w art. 483 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, w celu zabezpieczenia swoich interesów, przedsiębiorcy mogą zastrzec w zawieranych przez siebie umowach, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W przypadku zaistnienia okoliczności powodujących obowiązek zapłaty kary umownej, przedsiębiorca zobligowany do jej zapłaty poniesie wydatek, który w tym przypadku będzie co do zasady związany z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Nie oznacza to jednak, że wydatek ten będzie w każdym przypadku mógł stanowić koszt uzyskania przychodów.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów