Na wstępie warto przypomnieć, iż przez umowę dożywocia właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, a nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Głównym celem tej umowy jest zapewnienie dożywotnikowi utrzymania i opieki na wypadek utraty zdolności do samodzielnego bytowania. Umowa ta jest zawierana głównie przez osoby starsze.
Do niedawna, orzecznictwo sądów administracyjnych w kwestii opodatkowania przychodów uzyskiwanych z tytułu umowy o dożywocie podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) było rozbieżne. Tj. część sądów uznawała, że nie można przypisać charakteru odpłatnego zbycia umowie o dożywocie (umowa ta nie stanowiła źródła przychodu podlegającego opodatkowaniu), a niektóre z sądy podzielały pogląd przeciwny, prezentowany przez organy podatkowe.
Obecnie linia orzecznicza jest jednolita i sądy uznają, że przychody ze zbycia nieruchomości (przed upływem pięciu lat od jej nabycia) uzyskane w związku z zawartą umową o dożywocie podlegają opodatkowaniu (wyroki NSA: sygn. akt II FSK 2267/11, II FSK 1467/11, II FSK 1398/11).
Sprawą zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich, który w wystąpieniu do Ministra Finansów Jacka Rostowskiego zwraca uwagę, że pojęcie „umowa o dożywocie" nie pojawia się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ani razu. Tymczasem, biorąc pod uwagę, iż umowy o dożywocie zawierane są najczęściej przez osoby starsze, jasne wskazane w przepisach reguł dotyczących opodatkowania przychodów z tego tytułu, wydaje się oczywiste. – Trudno oczekiwać od seniorów ciągłego śledzenia orzecznictwa sądów administracyjnych i wyciągania z niego wniosków w tak ważnej dla nich sprawie jak zapewnienie koniecznych do życia środków – podnosi Stanisław Trociuk, zastępca RPO.
W jego opinii, obywatelom niezwykle trudno jest zrozumieć intencje ustawodawcy, który z jednej strony dąży do zwalniania z opodatkowania świadczeń przekazywanych między członkami najbliższej rodziny (np. poprzez wprowadzenie zwolnień w ustawie o podatku od spadków i darowizn), a z drugiej – poprzez niejasne przepisy – nakazuje opodatkowanie świadczeń o bardzo podobnym charakterze jakim są świadczenia zapewniane w ramach umowy o dożywocie.
