Nowa skala z nową stawką podatku

W 2022 r. doszło do gruntownych zmian w opodatkowaniu osób fizycznych, a to za sprawą tzw. Polskiego Ładu. Najważniejsze zmiany wprowadzone od 1 stycznia br. to:

- całkowite zniesienie odliczalności od podatku 9-proc. składki na ubezpieczenie zdrowotne,

- wprowadzenie ulgi dla klasy średniej, mającej na celu zrekompensowanie dla części podatników braku odliczalności składki zdrowotnej,

- podwyższenie pierwszego progu podatkowego z 85 528 zł do 120 000 zł, w ramach którego przychody opodatkowane są 17-proc. stawką PIT,

- podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł.

Czytaj więcej

Podatki

Chcesz przejść na skalę, najpierw oblicz skutki

To, czy opłaca się zmienić formę opodatkowania w trakcie roku podatkowego, zależy od wielu czynników, przede wszystkim od ponoszonych kosztów – mówi Grzegorz Grochowina – szef zespołu zarządzania wiedzą w departamencie podatkowym KPMG w Polsce.

W konsekwencji od 1 stycznia 2022 r. skala podatkowa została znacznie zmodyfikowana:

Jak uzasadniało Ministerstwo Finansów, efektem tych zmian miało być zmniejszenie wysokości płaconego podatku lub całkowita jego likwidacja dla 18 mln osób pracujących i emerytów. W praktyce osoby zatrudnione na umowę o pracę, zarabiające powyżej ok. 12 800 zł brutto miesięcznie, traciły na Polskim Ładzie. Próg ten był niższy w sytuacji korzystania z 50-proc. kosztów autorskich, w przypadku których mechanizm ulgi dla klasy średniej nie rekompensował twórcom braku odliczalności składki zdrowotnej.

Polski Ład skomplikował również mechanizm naliczania zaliczek na podatek w ciągu roku, co dla wielu podatników spowodowało wzrost obciążeń podatkowych i zmniejszenie wynagrodzenia netto ,,na rękę’’ już przy pierwszej wypłacie w styczniu 2022 r. Wynikało to zasadniczo z mechanizmu funkcjonowania ulgi dla klasy średniej oraz stosowania kwoty wolnej od podatku.

Przypomnijmy, że ulga dla klasy średniej została wprowadzona jako rekompensata braku odliczalności składki zdrowotnej od podatku dla:

- pracowników (stosowana już w trakcie roku przy obliczaniu zaliczek na podatek lub po zakończeniu roku) oraz

- przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych (po zakończeniu roku),

– którzy osiągali przychody/dochody w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł miesięcznie, czyli od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie.

Ulga nie uwzględniała jednak m.in. zleceniobiorców i osób na umowie o dzieło. Dodatkowe problemy wynikały z braku złożonych (lub braku możliwości złożenia) w przypadku części zatrudnionych oświadczeń PIT-2. Oświadczenia te warunkowały możliwość naliczania miesięcznych zaliczek z uwzględnieniem kwoty zmniejszającej podatek.

Z tych powodów ustawodawca początkowo rozporządzeniem, a następnie ustawowo, zdecydował się uregulować mechanizm podwójnego naliczania zaliczek na podatek. Nowe przepisy zobowiązywały płatników do obliczenia zaliczki na podatek według zasad obowiązujących w 2021 r. oraz zgodnie z przepisami Polskiego Ładu, a następnie pobranie zaliczki w kwocie korzystniejszej dla podatnika. Ostateczne rozliczenie podatku miało nastąpić w zeznaniu rocznym za 2022 r.

Nowe zasady naliczeń zaliczek generowały wiele wątpliwości, a także problemów praktycznych po stronie płatników. W konsekwencji, ustawodawca ostatecznie zdecydował się na znowelizowanie przepisów. 1 lipca br. w życie weszły przepisy ustawy z 9 czerwca 2022 r. – tzw. Polski Ład 2.0. Celem nowelizacji było poprawienie niektórych rozwiązań wprowadzonych przez Polski Ład oraz uproszczenie systemu naliczania zaliczek na PIT. Zgodnie z nowymi przepisami m.in. zmieniono skalę podatkową, zlikwidowano ulgę dla klasy średniej i mechanizm podwójnego liczenia zaliczek na PIT, przy utrzymaniu całkowitego braku odliczalności od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne dla większości grup podatników.

Za cały 2022 rok

Nowa skala podatkowa znajduje zastosowanie do rozliczenia dochodów za cały rok 2022, przy czym płatnicy zastosują ją przy kalkulacji zaliczek na podatek od wynagrodzeń wypłacanych od 1 lipca 2022 r.:

To, co rzuca się w oczy, to obniżenie najniższej stawki PIT z 17 proc. do 12 proc., z jednoczesnym zredukowaniem kwoty zmniejszającej podatek z 5100 zł (425 zł miesięcznie) do 3600 zł (300 zł miesięcznie). Przy czym niższa kwota zmniejszająca podatek wynika z obniżenia stawki podatkowej, a nie z obniżenia kwoty wolnej od podatku. Tym samym w dalszym ciągu kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł rocznie.

Uproszczenie kalkulacji zaliczek

Głównym celem zmian w skali było zastąpienie problematycznego mechanizmu ulgi dla klasy średniej prostszymi rozwiązaniami rekompensującymi brak odliczalności składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tym samym, zgodnie z nowymi przepisami od 1 lipca br. płatnik (zakład pracy) nie nalicza już ulgi dla klasy średniej przy kalkulacji zaliczek na PIT. Ulga dla klasy średniej nie będzie również odliczana w rocznym rozliczeniu PIT. Wyjątkowo, podatnicy, którzy na skutek jej likwidacji zapłacą wyższy PIT roczny za 2022 r. (mimo obniżenia stawki PIT do 12 proc.), otrzymają zwrot różnicy. Zwrot będzie wyliczany przez urząd skarbowy na podstawie dochodów rocznych podatnika.

Od 1 lipca uchylony został również obowiązek podwójnego liczenia zaliczek na PIT, zgodnie z którym płatnik musiał obliczać zaliczkę według zasad z 2021 r. oraz zasad z 2022 r. W tym zakresie przewidziano dodatkowe przepisy przejściowe. Jeżeli w lipcu 2022 r. płatnik potrącił zaliczkę na PIT na „starych” zasadach, to był zobowiązany przeliczyć zaliczkę jeszcze raz na nowych zasadach i ewentualną pobraną nadwyżkę zwrócić pracownikowi, chyba że przekazał już zaliczkę na rachunek urzędu skarbowego.

PIT-2 nie tylko dla pracowników

Polski Ład 2.0 wprowadził również zmiany w zakresie oświadczeń PIT-2 uprawniających płatników do stosowania kwoty zmniejszającej podatek już w ciągu roku. Zmiany te mają jednak obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2023 r.

Na podstawie aktualnych jeszcze przepisów oświadczenie PIT-2 mogli złożyć jedynie pracownicy. W 2023 r. PIT-2 będą mogli złożyć również inni zatrudnieni (np. zleceniobiorcy, wykonawcy dzieł, członkowie zarządu i rad nadzorczych, osoby na kontraktach menedżerskich), w tym również wtedy, gdy uzyskują dochody z najmu i działalności gospodarczej opodatkowanej według skali. Podatnik będzie mógł złożyć PIT-2 maksymalnie trzem płatnikom, wskazując, że dany płatnik jest uprawniony do pomniejszenia zaliczki o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek albo 1/24 kwoty zmniejszającej podatek, albo 1/36 kwoty zmniejszającej podatek. Tym samym ustawodawca uelastycznił zasady uwzględniania kwoty wolnej w rozliczeniach podatników, co ma istotne znaczenie zwłaszcza dla podatników osiągających dochody od kilku płatników.

Kto stracił, a kto zyskał

W wyniku zmian przesunięty został próg miesięcznych zarobków, powyżej którego podatnicy rozliczający się według skali są stratni w stosunku do przepisów obowiązujących do końca 2021 r. Próg ten według przepisów Polskiego Ładu 1.0 wynosił ok. 12 800 zł, a obecnie – ok. 16 000 zł.

W tabeli została przedstawiona przykładowa kalkulacja porównawcza dla pracowników o miesięcznym wynagrodzeniu brutto na poziomie 10 tys. zł, 15 tys. zł oraz 20 tys. zł, rozliczających się indywidualnie >patrz tabela.

Zmiany dla przedsiębiorców

Wprowadzone 1 stycznia br. niekorzystne zmiany w zakresie składki zdrowotnej dotknęły także osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. W ich przypadku również zlikwidowano możliwość odliczenia składek na ubezpieczenia zdrowotne. Ponadto, wysokość tych składek została powiązana z kwotą uzyskanych dochodów (w przypadku podatku rozliczanego według skali i podatku liniowego) lub przychodów (w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych). Zmieniła się też formuła kalkulacji składek w zależności od wybranej formy opodatkowania.

Polski Ład 2.0 zmodyfikował te zasady. Jak wynika z nowych przepisów przedsiębiorcy rozliczający się 19-proc. podatkiem liniowym mogą odliczyć w kosztach składki na ubezpieczenie zdrowotne do limitu rocznego 8700 zł. Ryczałtowcy natomiast mogą pomniejszyć swoje przychody o 50 proc. składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku podatkowym. Takich uprawnień nie uzyskali rozliczający się według skali podatkowej.

Niezależnie od tego w przypadku niektórych przedsiębiorców zmiany w skali podatkowej mogły sprawić, że rozliczenie według zasad ogólnych jest mimo wszystko bardziej opłacalne. Biorąc pod uwagę, że zmiany zostały wprowadzone w połowie roku, ustawodawca zdecydował się na umożliwienie zmiany formy opodatkowania dla przedsiębiorców.

Podatnicy rozliczający się w 2022 r. ryczałtem mogli przejść na skalę podatkową już w ciągu 2022 r.:

- składając oświadczenie o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem w terminie do 22 sierpnia br. (w takim przypadku zmiana formy opodatkowania dotyczyła dochodów uzyskanych od lipca br.), lub

- składając oświadczenie w ramach zeznania rocznego (w tym przypadku zmiana formy opodatkowania będzie dotyczyła dochodów uzyskanych w całym 2022 r.).

Formę opodatkowania na skalę podatkową zmienić mogą również przedsiębiorcy rozliczający się liniowo. W ich przypadku zmiany można dokonać tylko w ramach zeznania rocznego.